Hãy thử tưởng tượng – học mà vui như khi con tập đạp xe! Một chuyên gia công nghệ từng ví von khiến nhiều người bật cười mà lại chạm đúng trọng tâm: bạn không thể khỏe lên chỉ bằng cách nhìn người khác tập, mà phải tự mình vào phòng tập. Câu chuyện này về thành thạo AI cũng giống hệt thế – không thể chỉ nghe giảng hay ngồi quan sát, mà phải tự tay trải nghiệm, thử nghiệm và chơi đùa với nó. Nghe thì đơn giản, nhưng đằng sau là một thông điệp lớn cho tương lai của thế hệ con trẻ chúng ta.
Vậy thì hãy cùng khám phá tại sao việc này lại tuyệt vời đến vậy!
Thành thạo AI mang lại lợi ích gì cho trẻ?
Những người làm công nghệ đầy hào hứng khẳng định rằng sự thành thạo AI là “siêu quan trọng”. Họ nhấn mạnh không thể học chỉ qua lý thuyết suông, mà cần thực hành AI thực tế giống như tập luyện cơ thể mỗi ngày. Nghiên cứu từ Harvard gợi cho tôi một ý hay: hơn 2.700 nhân viên được khảo sát cho thấy những người thường xuyên sử dụng AI lại học tập theo cách khác: họ chủ động, tự định hướng và liên tục hơn, không còn bị bó buộc trong khuôn khổ cứng nhắc (nguồn). Với trẻ em, đây là một dấu hiệu thật sự đáng mừng!
Hãy tưởng tượng một đứa trẻ đang xây lâu đài cát ngoài công viên. Mỗi lần lâu đài sụp xuống lại là một cơ hội tuyệt vời để thử cách mới – thêm nước, thay đổi hình dáng hay thử nguyên liệu khác. AI cũng vậy: càng vọc vạch, càng tự tin! Và khi tinh thần này được gieo mầm từ nhỏ, con trẻ sẽ dễ dàng thích nghi với những đổi thay nhanh chóng của thế giới.
Điều này khiến tôi nhớ lại hôm con gái tôi dùng AI vẽ chú chó bay. Ban đầu con rất bối rối vì không biết mô tả, nhưng sau khi cùng nhau thử nghiệm các câu từ khác nhau, con mắt rực lên khi chú chó bay xuất hiện – kết quả khác xa những gì con tưởng tượng! Thử màu khác, thêm đuôi dài, biến chú chó thành một sinh vật lạ đời… chính hành trình đó dạy con rằng học tập là để khám phá, không sợ sai!
Thế giới đang thay đổi không ngừng – tương lai của chúng ta sẽ ở đâu nếu không chuẩn bị cho con hành trang này nhỉ?
Nghề nghiệp tương lai: Cha mẹ cần chuẩn bị gì?
Bạn biết không? Những tên gọi như “agent managers” hay “prompt engineers” nghe có vẻ xa lạ, nhưng thực tế chúng phản ánh sự bùng nổ của những công việc xoay quanh việc hiểu và điều khiển công cụ AI. Thế hệ con của chúng ta sẽ lớn lên trong một thị trường mà những nghề này trở nên bình thường, giống như hôm nay ta thấy lập trình viên hay nhà thiết kế vậy.
Điều này đặt ra câu hỏi cho cha mẹ: ta muốn con mình chỉ là người sử dụng thụ động, hay là người sáng tạo, điều khiển được công cụ? Câu trả lời nằm ở việc xây dựng sự tự tin và tinh thần khám phá. Một buổi chiều con nghịch ứng dụng vẽ bằng AI để tạo ra những con vật tưởng tượng chẳng phải chỉ là trò chơi – đó chính là bước khởi đầu để hình thành tư duy sáng tạo, gắn kết công nghệ và trí tưởng tượng.
Con tôi thường hỏi: “Sao AI lại hiểu mình thế này?” Điều đó khiến tôi nhận ra rằng câu quan trọng không phải “AI là gì” mà là “con sẽ dùng AI làm gì”. Thiết nghĩ, nếu ta dạy con rằng công nghệ là để giúp đỡ người khác – như AI giúp người盲ng đọc sách sống một cuộc sống phong phú hơn – thì con đang hình thành tư duy đồng cảm cùng tiến bộ. Cái đó mới chính là thứ không thay thế được!
Vậy chúng ta cần làm gì để con không chỉ giỏi dùng công nghệ mà còn giỏi người trong một thế giới kết nối nhường này?
Cân bằng thời gian màn hình – Làm thế nào?
Tuy nhiên, không thể phủ nhận nỗi lo về thời gian trước màn hình. Nghiên cứu trên ResearchGate cảnh báo rằng trong một số ngành, AI có thể làm giảm cơ hội luyện tập kỹ năng tư duy phản biện và giao tiếp nâng cao, vì máy móc gánh phần việc quá nhiều (nguồn). Với trẻ nhỏ, nếu chỉ gắn bó với màn hình, con có thể bỏ lỡ những trải nghiệm trực tiếp nuôi dưỡng kỹ năng xã hội và sự dẻo dai tinh thần.
Vậy nên, một gợi ý nhỏ: hãy biến công nghệ thành công cụ để mở cửa ra ngoài đời thật. Ví dụ, dùng AI để gợi ý trò chơi ngoài trời, hoặc biến một chuyến đi dạo thành một “nhiệm vụ thám hiểm” mà con lên ý tưởng từ trước. Như lúc cả nhà cùng làm kimchi cuối tuần, vừa học vừa cười – công nghệ cũng cần sự cân bằng như vậy!
Thế giới ảo có thể thật tuyệt, nhưng thực tế cảm nhận vị gió, tiếng cười bạn bhay, hay mùi thơm của món ăn tự nấu lại là thứ hình thành ký ức đẹp. Con của tôi đã từng hỏi: “Tại sao phải ra ngoài khi điện thoại có mọi thứ?” Tôi đã cùng con thử nghiệm: chụp ảnh bầu trời ở điện thoại rồi đối chiếu với thật ngoài kia. Sự khác biệt khiến con tròn xoe mắt – và từ đó, con hiểu thế giới thực có nhiều điều “thật” mà công nghệ không thay thế được.
Làm thế nào để chúng ta giúp con cảm nhận được vẻ đẹp của cả thế giới ảo lẫn thực tại?
Thực hành AI – Bắt đầu từ đâu?
Lời khuyên “hãy chơi với công cụ AI” nghe có vẻ đơn giản, nhưng thực chất là một triết lý học tập mới và đầy hứng khởi! Microsoft hiện còn xây dựng hẳn lộ trình học tập AI fluency với nhiều cấp độ, từ kiến thức nền tảng đến các ứng dụng nâng cao, đi kèm cả nguyên tắc sử dụng có trách nhiệm (nguồn). Điều đó nhắc chúng ta rằng: không ai cần phải trở thành chuyên gia ngay từ đầu.
Mỗi bước nhỏ – một hình vẽ, một đoạn nhạc do AI gợi ý, hay một trò chơi thử nghiệm – đều là viên gạch xây dựng năng lực tương lai. Ở góc độ cha mẹ, ta có thể khuyến khích con bằng cách đồng hành: cùng đặt câu hỏi, cùng thử để thấy sai cũng chẳng sao. Giống như khi cả nhà cùng làm bánh, đôi khi bột rơi vãi khắp nơi nhưng niềm vui chính là ở quá trình.
Con tôi từ lúc học dùng AI thường xuyên hỏi: “Tại sao nó không hiểu ý mình?” Câu trả lời tôi đưa ra rất đơn giản: “Nó giống như bạn bè mới, cần thời gian để hiểu khẩu vị của nhau.” Thực hành với công cụ AI cũng vậy – điều quý giá là hành trình khám phá, không chỉ kết quả cuối cùng.
Làm sao để chúng ta biến việc học công nghệ thành một câu chuyện vui nhộn, không gây áp lực cho trẻ nhỏ?
Hành trang cho con – Gieo hạt hôm nay
Khi ngồi nghĩ về những điều này, ta nhận ra một thật đơn giản: thế giới việc làm đang thay đổi nhanh chóng, nhưng giá trị cốt lõi cho con trẻ thì vẫn thế – sự tò mò, khả năng tự học, và tinh thần kiên cường. Thành thạo AI chỉ là công cụ, nhưng cách ta hướng dẫn con tiếp cận công nghệ mới sẽ quyết định tương lai của chúng.
Một số gợi ý nhẹ nhàng: khuyến khích con đặt nhiều câu hỏi thay vì chỉ tìm câu trả lời, cân nhắc thời lượng màn hình để giữ cho trí tưởng tượng bay bổng, và biến mỗi trải nghiệm công nghệ thành một trò chơi gia đình. Ví dụ, cha mẹ có thể chơi trò “đố vui AI” – con đưa ra ý tưởng, AI tạo nội dung, cả nhà cùng cười phá lên khi kết quả ngộ nghĩnh.
Con và tôi thường cùng thử thách mỗi cuối tuần: ai đặt câu hỏi khó mà AI không thể trả lời ngay. Những khoảnh khắc như vậy dạy con rằng công nghệ có giới hạn, nhưng trí tưởng tượng con người thì vô biên. Nó cũng giúp tôi nhớ rằng quan trọng nhất không phải con thành thạo công cụ nhanh đến đâu, mà là con giữ được niềm vui và sự tự tin khi đối diện với điều mới mẻ – đó mới là sức mạnh thực sự của AI fluency trong hành trình trưởng thành.
Điều này khiến bạn tự hỏi: Làm thế nào để nuôi dưỡng điều này mỗi ngày, khi cuộc sống bận rộn với vô vàn lo toan?
Source: Learn to play around with AI tools, get fluent: Microsoft India President advises youth, Economic Times, 2025-08-24 09:08:26