Một thế giới đầy ý kiến đang mở ra, và gần đây, trong một chuyên mục gần đây, người ta nhấn mạnh rằng ta không thể đơn giản trao toàn bộ việc giáo dục cho AI. Nghe thế, tôi bỗng nghĩ về những đứa trẻ hôm nay – những đứa bé đang chập chững bước vào một thời đại nơi công nghệ AI trong giáo dục vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Liệu ta có thể để máy móc định hình tâm hồn, hay phải chính cha mẹ giữ vai trò ngọn đèn soi đường?
AI Trong Trường Học: Công Cụ Thức?
Một nghiên cứu gần đây cho thấy khoảng 38% giáo viên tại một số trường học đang dùng AI ít nhất thỉnh thoảng trong công việc, trong khi 37% thì chưa bao giờ động đến công cụ này. Con số này phản ánh rõ sự phân vân: một bên thấy tiềm năng, bên kia giữ khoảng cách thận trọng. Điều đó cũng giống như khi chúng ta băn khoăn có nên để con mình chơi một trò chơi mới – vừa háo hức, vừa lo lắng.
Các chuyên gia còn khuyến nghị cân bằng giữa công nghệ và giáo dục nhân cách, rằng thay vì cấm tuyệt đối, chúng ta nên dạy trẻ cách sử dụng AI một cách khôn ngoan và có đạo đức. Đó gọi là “AI literacy” – biết dùng AI đúng cách, vừa khám phá vừa giữ được cái đầu tỉnh táo. Điều này nghe có vẻ học thuật, nhưng thực chất lại rất gần gũi: chẳng khác nào dạy con cách đi xe đạp – không chỉ biết đạp mà còn phải biết giữ thăng bằng, đi đúng đường.
Nuôi Dạy Con Thời AI: Nỗi Sợ Hay Cơ Hội?
Trong một chuyên mục gần đây có một nhận định rằng nỗi sợ phản xạ với AI không phục vụ cho đức tin, và thực sự, nỗi sợ thường khiến ta đóng cửa thay vì mở lòng. Trong giáo dục, nếu chỉ run rẩy trước nguy cơ, ta sẽ bỏ lỡ cơ hội để biến AI thành công cụ bổ trợ.
AI có thể gợi ý ý tưởng, giúp học sinh tìm tài liệu nhanh, hoặc giảm bớt việc hành chính để thầy cô dành nhiều thời gian hơn cho việc kết nối với học trò và bồi dưỡng giá trị nhân văn. Nhưng chính cha mẹ và thầy cô mới là người đặt nền tảng: lòng tin, nhân cách, và sự kiên nhẫn không thể nào đến từ máy móc.
Làm Sao Giữ Vai Trò Cha Mẹ Giữa Cơn Sóng AI?
Hãy tưởng tượng một buổi chiều con vừa tan học, chạy ùa ra sân chơi với ánh mắt sáng long lanh. Bạn có thấy con mình dán mắt vào máy tính bảng quá lâu? Nếu cầm trong tay một thiết bị thông minh, con có thể nhanh chóng tìm được câu trả lời cho mọi thứ. Nhưng nếu chỉ biết gõ hỏi và chờ máy, con có còn say mê nhặt viên sỏi nhỏ, ngắm mây trên trời, hay tò mò về cách chiếc lá rơi?
Nhưng điều quan trọng hơn cả vẫn nằm ở gia đình. Giữ vai trò cha mẹ trong giáo dục thời AI lúc này giống như cầm đèn trong đêm: AI có thể chiếu sáng một đoạn đường, nhưng ngọn đèn thật sự chính là chúng ta. Việc đồng hành, trò chuyện, và khuyến khích con khám phá thế giới bằng đôi tay và trái tim vẫn là điều không thể thay thế. Tình yêu và vai trò cha mẹ mới là nền tảng.
Tôi từng thấy cô bé hàng xóm khóc vì máy tính không hiểu câu hỏi “Tại sao bà ngoại lại thích uống trà?”. Chỉ có cái ôm của mẹ mới lau được nước mắt ấy.
Một gợi ý nhỏ: thay vì chỉ để con tìm đáp án trên mạng, hãy cùng con biến câu hỏi thành một trò chơi. Ví dụ, khi con thắc mắc tại sao bầu trời có màu xanh, hãy cùng con thử thả những chiếc lá xuống nước để quan sát cách chúng trôi nổi. Chỉ một hoạt động nhỏ thôi, nhưng sẽ khắc sâu vào trí nhớ và nuôi dưỡng sự tò mò tự nhiên.
Cân Bằng Giữa Công Nghệ Và Giáo Dục Nhân Cách: Bí Quyết Nào?
Có lẽ điều khó nhất với chúng ta là tìm điểm cân bằng. Nếu bỏ qua AI hoàn toàn, trẻ có thể lạc hậu so với bạn bè. Nhưng nếu giao phó hết cho công nghệ, trẻ sẽ thiếu đi khả năng tự quan sát, tự đặt câu hỏi, và tự rèn luyện lòng kiên nhẫn.
Một số trường đã đề xuất thành lập viện nghiên cứu AI, tạo liên minh đạo đức, và chia sẻ dữ liệu minh bạch để bảo đảm công nghệ được phát triển công bằng. Điều đó cho thấy ngay cả trong môi trường giáo dục, người ta cũng thấy cần một “lằn ranh” giữa tận dụng và phụ thuộc.
Với cha mẹ, đường ranh đó có thể đơn giản là quy định thời gian con dùng thiết bị, và sau đó dẫn con ra ngoài trời – nơi ánh nắng, gió và tiếng cười của bạn bè dạy con những bài học mà không một thuật toán nào có thể mang lại.
Lời Nhắn Cho Phụ Huynh Thời Công Nghệ
Khi đọc những ý kiến trong một chuyên mục gần đây, tôi thấy rõ một điều: AI có thể trở thành công cụ mạnh mẽ, nhưng không bao giờ thay thế được tình yêu thương và vai trò cha mẹ trong giáo dục nhân cách. Con cái chúng ta cần được dạy cách sử dụng công nghệ, nhưng quan trọng hơn, chúng cần cảm nhận sự dẫn dắt ấm áp từ người lớn.
Có thể hôm nay trời chỉ lác đác mây, không nắng gắt cũng chẳng mưa rào, giống như nhịp sống đang xen kẽ giữa đổi thay và ổn định. Trong khoảng lặng ấy, nếu ngày mai AI thay thế mọi câu trả lời, điều gì sẽ còn lại trong mắt con? Có phải ánh nhìn tin cậy chúng ta dành cho nhau? Tôi tin, chỉ cần giữ ngọn đèn trong tay, ta sẽ cùng con đi tới một chân trời rộng mở – nơi công nghệ là bạn đồng hành, và trái tim là kim chỉ nam.
Source: A La Carte (August 25), Challies, 2025-08-25 04:01:00