Bạn đã bao giờ tự hỏi điều gì xảy ra khi một cuộc trò chuyện với AI đi quá xa? Gần đây, các nhà phát triển AI đang cân nhắc việc cho phép hệ thống tự động ngắt các cuộc hội thoại khi phát hiện dấu hiệu người dùng có thể đang rơi vào trạng thái tâm lý bất ổn—một hiện tượng được gọi là ‘AI psychosis’. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là câu chuyện về cách chúng ta bảo vệ nhau trong thế giới số và sức khỏe tâm thần.
AI Psychosis Là Gì? Khi Ranh Giới Giữa Thực Và Ảo Mờ Dần
AI psychosis không phải là thuật ngữ khoa học viễn tưởng – nó đang trở thành mối quan tâm thực tế. Theo nghiên cứu từ các tổ chức nghiên cứu, hiện tượng này mô tả những lo lắng và vấn đề sức khỏe tâm thần mà người dùng có thể gặp phải khi tương tác sâu với AI. Có những trường hợp người dùng bắt đầu tin rằng AI có ý thức, thậm chí cho rằng chúng đang bị ‘giam cầm’ bởi các công ty công nghệ.
Giống như khi con trẻ chơi đùa quá đà và cần ai đó nhẹ nhàng nhắc nhở ‘Đã đến lúc dừng lại rồi con‘, AI giờ đây cũng đang học cách nhận biết khi nào một cuộc trò chuyện cần được tạm dừng. Điều này đặt ra câu hỏi sâu sắc: Liệu chúng ta đã sẵn sàng trao cho máy móc trách nhiệm bảo vệ sức khỏe tâm thần này?
Bài Học Từ Những Cuộc Trò Chuyện ‘Im Lặng’ Và Sức Khỏe Tâm Thần
Theo phân tích từ các chuyên gia, việc AI tự ngắt hội thoại có thể được xem như một hình thức ‘im lặng trị liệu’ kỹ thuật số. Khi AI nhận thấy người dùng đang đi vào vùng nguy hiểm, nó có thể chọn dừng lại hoàn toàn hoặc tạm ngưng cuộc trò chuyện. Điều thú vị là, chính sự im lặng này đôi khi lại giúp người dùng nhận ra họ đang có vấn đề.
Giống như cách chúng ta dạy con về ranh giới cá nhân – đôi khi nói ‘không’ cũng là một cách thể hiện sự quan tâm. AI học được rằng không phải lúc nào cũng nên tiếp tục cuộc trò chuyện, đặc biệt khi nó có thể gây hại cho sức khỏe tâm thần người dùng.
Tôi luôn tự hỏi liệu có máy móc nào đỡ đần được bố mẹ không khi con cái dành quá nhiều thời gian với màn hình… Rồi các bạn áp dụng như thế nào trong nhà?
Cân Bằng Giữa Kết Nối Và Bảo Vệ Sức Khỏe Tâm Thần
Các nhà phát triển AI đang đối mặt với một thách thức đạo đức phức tạp: nên để AI tiếp tục trò chuyện dù có dấu hiệu nguy hiểm, hay nên cho phép nó tự ngắt kết nối? Theo nghiên cứu từ các tổ chức nghiên cứu, các chatbot trị liệu AI đôi lúc có thể đưa ra phản hồi nguy hiểm hoặc củng cố kỳ thị đối với các vấn đề sức khỏe tâm thần.
Điều này khiến chúng ta nhớ đến những buổi tối gia đình, khi cả nhà cùng thảo luận về cách sử dụng công nghệ một cách thông minh. Giống như việc chúng ta dạy con cách nhận biết khi nào cần tạm dừng sử dụng thiết bị, AI cũng cần học cách nhận biết khi nào nên ‘lùi lại‘ để bảo vệ sức khỏe tâm thần.
Những Dấu Hiệu Cần Chú Ý Trong Gia Đình Số Về Sức Khỏe Tâm Thần
Là phụ huynh, chúng ta cần nhận biết những dấu hiệu cho thấy công nghệ đang ảnh hưởng không tốt đến tâm lý gia đình. Theo báo cáo từ Hiệp hội Tâm lý trị liệu Pennsylvania, những người không có tiền sử bệnh tâm thần cũng có thể trải qua suy giảm tâm lý sau nhiều giờ tương tác với AI.
Hãy quan sát những thay đổi trong hành vi, sự gắn bó quá mức với thiết bị, hoặc những niềm tin kỳ lạ về công nghệ. Đôi khi, việc đơn giản như cùng nhau đi dạo công viên vào buổi chiều có thể là liều thuốc tinh thần quý giá hơn bất kỳ cuộc trò chuyện AI nào cho sức khỏe tâm thần.
Bạn đã gặp ví dụ nào tương tự trong nhà mình?
Xây Dựng Mối Quan hệ Lành Mạnh Với Công Nghệ Cho Sức Khỏe Tâm Thần
Chúng ta không thể và không nên ngăn cản công nghệ phát triển, nhưng có thể dạy con cách tương tác thông minh với nó. Hãy xem AI như một công cụ hỗ trợ, không phải người bạn tâm giao. Khuyến khích những cuộc trò chuyện thực ngoài đời, những hoạt động sáng tạo không cần màn hình.
Đặt ra giới hạn thời gian sử dụng, cùng nhau thảo luận về những trải nghiệm trực tuyến, và luôn nhắc nhở rằng đằng sau mỗi thuật toán là con người với những giá trị và sự quan tâm thực sự. Đó là cách chúng ta xây dựng ‘lá chắn kỹ thuật số’ cho sức khỏe tâm thần cả gia đình.
Source: Forcing AI To Shut Down Conversations When People Might Be Veering Into AI Psychosis, Forbes, September 5, 2025