Có lần nào bạn thấy con mình chỉ vào chiếc loa thông minh và hỏi ‘Cái này có phải robot biết nói không?’? Khoảnh khắc ấy thật đặc biệt phải không? Đó là lúc đôi mắt đầy tò mò của trẻ thơ gặp gỡ thế giới công nghệ đang thay đổi từng ngày. Là cha mẹ, ai cũng muốn nuôi dưỡng trí tò mò đó, nhưng đồng thời cũng mong con hiểu được những gì đang thực sự diễn ra xung quanh. Hôm nay, chúng ta cùng suy ngẫm về những hiểu lầm thường gặp xung quanh trí tuệ nhân tạo, từ góc nhìn của những người làm cha mẹ.
Hiểu lầm đầu tiên: Giỏi một thứ là giỏi tất cả
Ừ thì, nghĩ chung chung thì ai cũng tưởng máy móc thông minh là làm được hết mọi thứ. Nhưng mà không phải vậy đâu! AI chuyên biệt chỉ xuất sắc trong những lĩnh vực nhất định thôi. Giống như một cỗ máy chơi cờ siêu đẳng lại không biết chơi trò ú òa với trẻ con vậy.
Mình tình cờ có dịp giải thích với con rằng: ‘Mỗi thiết bị giống như một siêu anh hùng có sức mạnh khác nhau nè!’. Cái này giỏi tính toán, cái kia giỏi nhận diện giọng nói… Thế là con mình hỏi ngay: ‘Mẹ ơi, vậy AI nào mà kể chuyện hay nhất nhỉ?’ – Câu hỏi nhỏ xinh mà sâu sắc quá trời đi thôi!
Hiểu lầm thứ hai: Dễ thì dễ, khó thì khó
Đôi khi những việc tưởng chừng rất dễ với chúng ta lại là thách thức lớn với máy móc. Như việc đọc cảm xúc qua ánh mắt chẳng hạn – trẻ con có thể nhận ra ngay mẹ đang buồn hay vui, trong khi AI cần cả một quá trình phân tích phức tạp.
Mình nhớ có lần con hỏi: ‘Sao cái máy không biết con đang giận hả?’ Câu hỏi này làm mình nhớ đến hội thoại văn hóa Hàn-Canada, đôi khi những cảm xúc qua ngôn ngữ cơ thể lại quan trọng hơn cả lời nói. Câu hỏi nhỏ thế mà khiến mình phải ngẩn ngơ suy nghĩ nãy giờ về điều kỳ diệu này.
Hiểu lầm thứ ba: Chỉ cần nhiều dữ liệu là đủ
Nhiều người nghĩ rằng càng nhiều thông tin thì AI càng thông minh, nhưng thực ra chất lượng quan trọng hơn số lượng đấy. Giống như quá trình học của trẻ vậy – đọc nhiều sách không có nghĩa là hiểu hết mọi thứ.
Điều quan trọng là những trải nghiệm đa dạng và những bài học thực tế hàng ngày. Mình thường nói với con: ‘Máy móc học bằng dữ liệu, nhưng con người còn học bằng trái tim và kinh nghiệm nữa.’
Hiểu lầm thứ tư: Trí thông minh chỉ là thuật toán
Trí thông minh thực sự không chỉ là những dòng code hay thuật toán phức tạp. Nó bao gồm cả cảm xúc, trực giác, và những khoảnh khắc không thể đoán trước khi trẻ con phát minh ra trò chơi mới từ món đồ chơi cũ.
Công nghệ chỉ là công cụ, còn trí tưởng tượng và sáng tạo mới là điểm khác biệt thực sự.
Mình nhớ lúc con kết hợp khối gỗ với máy tính bảng để tạo ra ‘thành phố thông minh’ của riêng mình. Khoảnh khắc ấy nhắc nhở rằng sự kết nối giữa con người và công nghệ mới thực sự tạo nên điều kỳ diệu.
Nuôi dạy thế hệ tiếp theo: Cân bằng giữa công nghệ và con người
Vậy làm thế nào để vừa nuôi dưỡng trí tò mò vô tận của trẻ, vừa rèn luyện tư duy phản biện về công nghệ? Có lẽ nên bắt đầu bằng những câu hỏi đơn giản: ‘Con nghĩ cái máy này có thực sự hiểu lời chúng ta nói không?’ hay ‘Con nghĩ nó làm được việc đó bằng cách nào?’…
Những cuộc trò chuyện nhỏ này không chỉ giúp con hiểu về công nghệ, mà còn dạy con cách đặt câu hỏi và khám phá. Quan trọng nhất là luôn dành không gian cho những trò chơi sáng tạo không cần điện và những câu chuyện kể trước giờ ngủ không cần màn hình… bởi những kết nối mang tính con người đó là thứ công nghệ không bao giờ thay thế được.
Source: The Four Fallacies of Modern AI, Blog Apiad, 2025/09/11