Tin tức bảo ‘AI giúp tiết kiệm 3 giờ mỗi ngày’ khiến tôi mỉm cười.
Hôm qua, tôi thấy mẹ lén chỉnh lại bài tập toán cho con trên ứng dụng học thông minh lúc 10 giờ tối, tay kia ôm chặt đứa bé thiếp đi trên vai. Đêm con gái đầu tiên chập chờn, tôi thấy vợ vừa dắt con đi, vừa trả lời email trên điện thoại – khoảnh khắc ấy khắc sâu trong tim tôi.
Máy tính chỉ tính được số giờ làm việc, nhưng không đo nổi nỗi lo ‘liệu thế này có đủ tốt cho con không’ trong ánh mắt mẹ.
Các mẹ ơi, tôi biết rõ – việc dùng AI không phải là ‘thay thế mẹ’, mà là cách mẹ lặng lẽ từng phút quý giá để vừa yêu con, vừa không đánh rơi ước mơ của chính mình.
‘Năm phút nữa thôi’ – lời hứa mẹ tự dối lòng
Bài báo viết ‘AI tự động hóa công việc lặp lại’ khiến tôi nhớ mãi chiều thứ Sáu tuần trước. Mẹ vừa bế con ngủ vừa lướt điện thoại trả lời email công việc, miệng thì thầm ‘chỉ năm phút nữa thôi’. Rồi năm phút thành ba mươi, thành một giờ khi con dậy đòi ăn…
Tôi ngồi bên cạnh, nhìn gò má mẹ hằn nếp mệt mỏi mà hiểu: lời hứa ‘năm phút’ ấy không phải lời nói dối, mà là cách mẹ chối từ cảm giác bất lực khi muốn lo cho cả hai đứa con và dự án sắp deadline. Tôi cũng từng tự hỏi liệu mình có đang làm đủ điều cho gia đình không, những đêm thức trắng đôi khi khiến tôi cảm thấy bất lực.
Nhiều người bảo ‘dùng AI để không phải làm việc overtime’, nhưng họ đâu thấy mẹ kiểm tra từng dòng báo cáo AI đưa ra khi con đang mút tay ngủ gật. Máy tính có thể sinh nội dung, nhưng không ai thay mẹ lo ‘liệu khách hàng có hài lòng không’ – nỗi lo ấy ăn sâu vào từng nhịp thở của mẹ.
Chính khoảnh khắc mẹ vừa âu yếm vuốt tóc con, vừa chỉnh sửa bảng tính mà tôi thấy rõ: Công nghệ cho mẹ thêm thời gian, nhưng nỗi lo ‘mình có đang bỏ lỡ điều gì không’ – thứ máy móc không bao giờ cảm nhận được – mới là gánh nặng thật sự. Mẹ ơi, năm phút ấy không phải là sự thiếu kiên nhẫn, mà là nén lại yêu thương để chạy đua với thời gian.
Lạ lùng thay, AI càng thông minh – mẹ càng mệt hơn
Bài báo khẳng định ‘AI giảm áp lực công việc’ khiến tôi nghẹn lòng. Tối qua, mẹ ngồi sửa lại kế hoạch AI đề xuất đến tận 11 giờ, miệng thì thầm: ‘Phần này phải thay bằng hoạt động thực tế để con không bị nhầm màu sắc’. Tôi nhận ra điều nghịch lý: Càng có công cụ hỗ trợ, mẹ lại càng dành thời gian kiểm tra kỹ lưỡng hơn. Bởi mẹ biết rõ – máy tính không thể hiểu được nụ cười của con khi tự xếp được khối vuông, hay nước mắt khi con ngã.
Nhiều bậc cha mẹ lo lắng liệu con mình có đủ thông minh hay không, rồi đổ hết hy vọng vào ứng dụng công nghệ. Nhưng tôi thấy mẹ khác: mẹ không bao giờ giao con cho ‘trí tuệ nhân tạo’ hoàn toàn. Lúc con tập nói, mẹ tắt điện thoại chơi cùng con bằng những câu ‘a, o, e’ đơn giản nhất. Nỗi lo lắng và hoang mang là điều không thể tránh khỏi, nhưng mẹ chọn lắng nghe con, không quát nạt, động viên và làm bạn với con từng ngày – đó mới là công nghệ ‘thông minh’ nhất.
Cha mẹ nên tạo mối liên kết, thường xuyên giao tiếp với trẻ bằng lời nói, cử chỉ, ánh mắt – mẹ làm điều ấy mà chẳng cần AI chỉ dẫn. Tôi thấy mẹ massage bàn tay nhỏ xíu cho con mỗi sáng, miệng ngân nga bài hát ru… Khoảnh khắc ấy, không AI nào có thể thay thế, bởi đó là tình yêu chuyển thành hành động – thứ máy móc mãi mãi thiếu vắng.
Công việc ‘không thấy’ – gánh nặng mẹ tự gánh
Có lần tôi hỏi: ‘Dùng AI trong văn phòng có giúp mẹ thở phào không?’. Mẹ chỉ cười khẽ: ‘Nếu máy làm xong 80% công việc, người ta mong đợi mình hoàn thành 100% trong thời gian cũ’. Đúng vậy, chính áp lực ‘phải hoàn hảo hơn’ mới là nỗi mệt mỏi thầm kín của mẹ. Khi con ốm, mẹ vừa chăm con vừa kiểm tra slide thuyết trình trên giường; lúc nấu cơm, mẹ dùng loa thông báo trả lời tin nhắn công việc… Những công việc ‘không thấy’ ấy làm mẹ kiệt sức mà không ai nhận ra.
Mẹ nào cũng muốn nuôi dạy con cái hạnh phúc, thành đạt, nhưng ít ai hiểu nỗi lo ‘dùng AI thế nào để không phụ thuộc vào nó’. Tôi thấy mẹ dạy con chơi cát ngoài công viên thay vì cho xem video trên máy tính, nở nụ cười khi con tự buộc dây giày lần đầu. Người trẻ cần nắm bắt công nghệ và sử dụng nó, nhưng không phụ thuộc vào nó – mẹ dạy con điều ấy bằng chính hành động âu yếm nhất.
Bao lần tôi thấy mẹ ngồi khóc thầm khi con hỏi: ‘Mẹ ơi, sao mẹ suốt ngày nhìn điện thoại?’. Lúc ấy, tôi mới hiểu: Cân bằng công việc và con cái không phải là chia đều thời gian, mà là biết lúc nào nên tắt máy – dù công việc chưa xong. Mẹ đã làm điều ấy mỗi tối bằng cách ôm con vào lòng, nói lời chúc ngủ ngon ấm áp – hành động nhỏ không cần AI nhưng đầy ắp yêu thương.
Cùng nhau tìm nhịp điệu – mẹ và chúng tôi
Thật đáng tiếc nếu nghĩ AI là ‘kẻ cướp’ thời gian của mẹ. Tôi nhận ra điều kỳ diệu: khi mẹ biết đặt giới hạn, công nghệ lại trở thành đồng minh. Từ lúc mẹ dùng app nhắc nhở giờ ăn dặm, tôi có thêm thời gian tập cho con đi những bước đầu tiên. Khi mẹ dùng AI soạn email mẫu, chúng tôi cùng nhau dắt con đi dạo chiều – những khoảnh khắc ‘mất thời gian’ quý giá nhất.
Mất cân bằng giữa công việc và con cái? Chuyện không của riêng ai. Nhưng mẹ ơi, chúng ta có thể biến sự ‘thiếu thời gian’ thành cơ hội gần gũi hơn. Tôi học theo mẹ cách trò chuyện với con bằng cử chỉ, ánh mắt – thứ không AI nào có thể dạy. Bữa tối giờ đây không chỉ là ăn cơm, mà là lúc cả nhà cùng cười khi con kể chuyện ‘trí tuệ nhân tạo’ tưởng tượng của riêng bé.
Công nghệ từng giúp khai sinh nhiều nghề mới, nhưng nó không thể đánh cắp điều quý giá nhất: nụ hôn mẹ trao con trước giờ ngủ.
Tôi biết rõ – không app nào nhắc mẹ ‘đừng quên ôm con hôm nay’, bởi tình yêu như bản năng. Chính trong khoảnh khắc mẹ tắt laptop, nâng niu cơ thể con nhỏ, tôi thấy sức mạnh thầm lặng của mẹ tỏa sáng – thứ AI mãi mãi chỉ có thể ‘dự đoán’ nhưng không bao giờ ‘hiểu’ nổi.
Source: AI-assisted development: Supercharging the open source way, Red Hat, 2025-09-15