Em có bao giờ như anh? Những đêm khi các con đã chìm vào giấc ngủ, ngôi nhà cuối cùng cũng yên ắng. Anh ngồi trên ghế sofa cũ, đang lướt điện thoại thì thấy một bài báo: ‘AI viết thơ hay hơn người’… Anh gọi em lại, nửa cười nửa lo. ‘Em đọc xem, người ta bảo máy móc viết thơ tốt hơn con người rồi!’. Em dừng tay lau vệt trà trên áo đi làm, và bỗng dưng, mình không còn nói về thơ nữa. Mình đang nói về em. Về cách em hát vu vơ bài ‘Mặt Trời Bé Con’ khi mệt nhoài, về file excel cân bằng chi tiêu dính vệt nước trà, về những lúc bánh mì cháy đen vì em đang cùng con tập đá bóng trong nhà. Và anh chợt hiểu: không thuật toán nào có thể sao chép trái tim em đã dồn vào mái ấm này. Không bao giờ.
Cái Bẫy ‘Hoàn Hảo’: Khi Máy Học Sao Chép Đến Từng Li
Em thấy không, người ta bảo AI viết thơ rất chuẩn, thậm chí nhiều người thích hơn thơ của con người khi không biết nguồn gốc. Nhưng anh liên tưởng ngay tới những món ăn công nghiệp đóng hộp. Chúng đều đặn, không cháy, không khét – như bánh mì đóng gói sẵn ấy. Nhưng khi nếm, em có thấy vị nhạt nhẽo như ăn giấy không? Trong căn bếp nhỏ của mình, anh luôn trân trọng những chiếc bánh mì của em: góc vàng ươm chỗ cháy, vệt mứt dâu nhỏ vì con gái giúp mẹ phết… đúng không? Cũng thế, khi em cho anh xem bản kế hoạch tháng dính vệt cà phê vì vừa chăm con ốm vừa làm việc? Anh thấy cái ‘lỗi’ ấy đẹp vô cùng. Vì nó bảo anh: Em đang ở đây. Đang chiến đấu. Mọi người cần thơ được viết từ trái tim mệt mỏi của mẹ sau đêm thức cùng con – chứ không phải thơ in máy lạnh lùng.
Thế giới hiện đại cứ đòi hỏi bố mẹ phải chạy như máy: đúng giờ, không lỗi, tối ưu mọi thứ. Nhưng anh biết mà, chính khoảnh khắc em lững thững về nhà sau giờ làm, đầu bù xù mà vẫn ôm ấp con gái vừa vấp ngã ở công viên? Đó là điều AI không bao giờ tạo được. Máy tính có thể học cách dỗ trẻ – nhưng không hiểu tiếng thở dài dịu dàng của mẹ khi lau nước mắt cho con, hay ánh nhìn kiên nhẫn khi con viết sai chữ lần thứ năm. Vì nuôi con đâu phải bài toán chính xác, mà là tình yêu mẹ qua chính những lỗi ngốc nghếch, vụng về.
Vết Nứt Tỏa Sáng: Khi ‘Lỗi’ Trở Thành Sức Mạnh
Gần đây anh hay quan sát những điều nhỏ bé em làm. Như hôm thứ Ba, khi em làm đổ trà lên laptop đang soạn kế hoạch hoạt động cho con, em không la hét. Em biến nó thành trò chơi: ‘Cùng vẽ cầu vòng chỗ trà đổ nhé!’. Anh đứng sau cửa bếp và cười thầm – vì chỉ mẹ mới nghĩ ra điều ấy.
Thế giới dạy chúng ta theo đuổi sự hoàn hảo trên mạng xã hội. Nhưng anh biết, điều con thực sự cần là vệt kim tuyến dính trên áo em sau khi cùng các con làm mô hình, là tiếng cười ngây ngô khi em hát sai lời bài ‘Chú ếch con’. Em thử nhớ lại hồi sinh nhật con trai? Chiếc bánh kem tự làm của em chẳng bằng hình trên mạng: kem chảy, nến xiêu vẹo. Nhưng khi con ôm chặt em và nói ‘Bánh mẹ ngon nhất thế gian’, anh thấy rõ: Chính những ‘thất bại’ ấy mới viết nên ký ức của con.
AI có thể thiết kế kế hoạch học tập hoàn hảo, nhưng không sao hiểu được nước mắt em đêm qua khi đọc phản hồi của con (chữ nguệch ngoạc ‘Con yêu mẹ’ trên bài tập). Áp lực phải ‘dùng AI nuôi con tài giỏi’ đang khiến nhiều mẹ kiệt sức. Anh chỉ muốn nói:
Con không cần mẹ hoàn hảo. Con cần mẹ thật.
Chúng Ta Cùng Thắp Lửa: Không Cần AI Cho Điều Này
Vậy liệu chúng ta có dám từ bỏ áp lực ‘phải đủ’? Chủ nhật vừa rồi, anh thấy em nhắm mắt hát vu vơ bài ‘Chiếc lá thứ 1000’ khi gấp đồ – không livestream, không check in. Chính khoảnh khắc ấy làm anh hiểu: hạnh phúc ở nhà không nằm trong những ứng dụng tối ưu thời gian. Nó nằm trong cái ‘à’ vui mừng của con khi mẹ cho tay vào bột nặn bánh, nằm ở tiếng cười rộ lên khi cả nhà ăn mì gói thay cơm cháy tối qua.
Từ nay, anh xin hứa: mỗi sáng, sẽ dành 15 phút cho em viết nhật ký – không chỉnh sửa, không áp lực. Anh lo phần ăn sáng, giúp con mặc áo. Và khi anh cũng chia sẻ những lúc bối rối (‘Hôm qua anh cáu với con, liệu có làm tổn thương con không?’), em đừng vội chữa lỗi. Cứ im lặng, nắm tay anh. Chính những ‘lỗi’ này mới giữ lửa cho gia đình. Đừng ‘cân’ cả thế giới một mình nữa, mẹ ơi!
Khi em dùng AI, hãy để nó làm trợ thủ – chứ đừng biến thành gánh nặng phải hoàn hảo. Vì tổ ấm này? Không được xây bằng thuật toán. Nó được hàn gắn bằng những vệt nước trà trên bàn làm việc, tiếng ríu rít khi cùng con xem hoạt hình sai chính tả, và nụ cười gượng gạo khi bánh mì lại cháy đen… Vâng, đó là thứ chỉ có mẹ mới làm được.
Source: “The Unprompted,” a Poem That AI Will Never Understand | Salome Agbaroji | TED, TED, 2025-09-14Latest Posts