Đêm muộn rồi. Tiếng thở đều của lũ nhỏ vang trong phòng ngủ.Cả ngày dài giờ mới được ngồi bên nhau trên sofa thôi mà thấy ấm lòng.
Chiều nay nhìn con dùng AI làm bài tập, tự nhiên anh giật mình. Con hỏi ‘Tại sao chim di cư?’, không còn danh sách trang web dài dằng dặc nữa – chỉ một đoạn tóm tắt gọn gàng hiện ra.
Tiện lợi đấy, nhưng cái cảm giác đầu tiên của anh lại là bâng khuâng: Thế giới con học hỏi đang thay đổi quá nhanh.
Phải chăng đây không chỉ là chuyện công nghệ, mà là lời nhắc rằng cách ta dẫn dắt con cũng cần khác đi?
Anh muốn cùng em nói về điều này.
Cái giá của những câu trả lời ‘mì ăn liền’
Còn nhớ hồi nhỏ mình không? Muốn biết gì phải lật từng trang sách giáo khoa, lục tìm trong thư viện. Rồi internet xuất hiện – ‘tra Google là xong’ trở thành câu cửa miệng. Nhưng bây giờ, ngay cả việc tra cứu cũng bị AI rút gọn. Nó như một đầu bếp vô hình dọn sẵn món ăn tinh gọn, chẳng cần ta phải vào bếp nấu nướng gì.
Anh tự hỏi: Khi con đường đến tri thức được san bằng quá thẳng tắp, liệu những khúc quanh quan trọng có bị bỏ lỡ? Những lần đi lạc để tìm đường đúng, những phút lỡ đọc phải thông tin sai rồi tự đính chính – chính quá trình ấy mới rèn giũa tư duy. Nhìn em đọc truyện cho con, luôn dừng lại hỏi ‘Con đoán xem nhân vật sẽ làm gì tiếp?’ – anh hiểu giá trị của những khoảng lặng biết đặt câu hỏi. Có khi sự tiện lợi của AI đang cướp đi niềm vui khám phá chậm rãi ấy của con?Mà bố nhớ hồi bằng tuổi con, chỉ cần đọc một bài báo sai là phải mất cả tuần mới nhận ra…
‘Tại sao ạ?’ – câu hỏi quý hơn câu trả lời đúng
Giờ đây, thứ con cần học không phải tìm đáp án nhanh nhất, mà là dũng cảm thắc mắc ngay cả khi đã có sẵn kết luận. Anh nghĩ mình nên dạy con xem AI như trạm dừng chân, không phải điểm đến cuối cùng. Những câu thì thầm bên tai kiểu ‘Ồ, AI giỏi thế nhỉ? Nhưng nó lấy thông tin từ đâu vậy con nhỉ?’, hay ‘Điều này đúng với mọi trường hợp không con?’ sẽ giúp con không ngừng tò mò.
Như chiều nay em làm với con khi học vẽ ấy. Thấy con định chép y nguyên bức tranh trên mạng, em hỏi khẽ ‘Họa sĩ chọn màu này vì điều gì nhỉ? Nếu là con thì sao?’. Khoảnh khắc ấy mặt con bừng sáng lên – đứa trẻ đang từ bắt chước chuyển sang sáng tạo. Có lẽ đây chính là vai trò của chúng ta trong kỷ nguyên AI: Nếu công nghệ cho con biết ‘cái gì’, thì cha mẹ giúp con hiểu ‘vì sao’ và ‘như thế nào’. Chúng ta là sợi chỉ đính kết những mảnh ghép tri thức AI mang lại, giúp con xây thành lâu đài tư duy của riêng mình.
Hóa thân thành ‘hướng dẫn viên’ trên hành trình kỹ thuật số
Anh nhận ra điều này không phải nhiệm vụ riêng của em hay anh. Hai đứa mình cần cùng làm ‘hướng dẫn viên’ cho con. Thỉnh thoảng, khi con tra cứu, hãy ngồi xuống bên cạnh. ‘So xem bản tóm tắt của AI với bài gốc có gì khác nhé! Hay thử làm giám khảo chấm điểm AI xem sao!’ – biến việc học thành trò chơi thú vị.
Con sẽ học cách đối diện thế giới số qua những điều nhỏ mà chính cha mẹ làm mỗi ngày: Cách em kiểm tra chéo thông tin, cách anh đặt những câu hỏi ngược chiều. Hai cách tiếp cận khác nhau đó của chúng ta sẽ là cầu vồng giúp con nhìn đa sắc màu cuộc sống. Tin không, chính những lúc cả nhà cùng băn khoăn tranh luận một vấn đề, con đang được trang bị tấm bản đồ tư duy tốt nhất để tự bước đi sau này.
Món quà bền vững nhất: Tư duy độc lập
Công nghệ sẽ thay đổi chóng mặt. Đến lúc con lớn, có khi ‘tìm kiếm’ đã thành khái niệm cổ tích. Nhưng những giá trị nền tảng làm người thì mãi trường tồn. Tư duy phản biện, khả năng tự vấn, dám có chính kiến riêng – đấy là thứ không AI nào thay thế được.
Điều chúng ta thực sự muốn trao cho con không phải là kỹ năng sử dụng công nghệ, mà là tư thế vững vàng trước mọi biến động. Hãy để con tận hưởng tiện ích AI nhưng vẫn làm chủ thông tin. Như cách hai vợ chồng mình đang chia sẻ tối nay – cùng vật vạ trước câu hỏi mở, cùng va vấp để tìm lối đi riêng. Để con thấy rằng không phải lúc nào cũng có sẵn đáp án, nhưng luôn có giá trị khi dám đặt câu hỏi. Chẳng phải đó là di sản đáng giá hơn mọi thứ sao?
Thôi em, mình đi ngủ nhé. Mai thử cùng con chơi trò ‘Giám khảo AI’ xem sao.
Source: Ubersuggest Puts AI Search Power in Every Marketer’s Hands with New Features, Globenewswire, 2025-09-15