Hôm nay trời Hà Nội se lạnh vừa đúng độ, tôi dắt con ra cổng trường. Bé chỉ vào chiếc robot học tiếng Anh trước cửa hiệu, mắt lấp lánh hỏi: ‘Bố ơi cái này có biết hát dân ca không?’. Bỗng dưng tôi nhớ bài báo về 4 kiểu người làm marketing với AI mà đồng nghiệp chia sẻ. À ha! Hóa ra mọi nỗi lòng của chúng ta – những người bố mẹ Việt – cũng nằm gọn trong bốn cung bậc ấy. Chẳng phải chuyện máy tính xa xôi, mà là cách chúng ta giữ được tiếng cười trong bữa cơm gia đình khi điện thoại thông minh cứ ‘rỉ tai’ con đủ thứ. Đừng lo! Bài viết này không dạy bạn code, mà kể bạn nghe câu chuyện của hàng xóm bên cạnh – người cũng đang học cách ôm trọn thế giới số cùng con yêu. Cùng khám phá 4 kiểu cha mẹ thời AI để tìm ra cách đồng hành tốt nhất nhé.
Kiểu 1: ‘Để Con Vui Với Sách Vở!? Lo Sợ Công Nghệ?’
Chắc bạn từng gặp những bố mẹ lắc đầu: ‘Thời tôi nhỏ đâu có điện thoại vẫn thành tài!’. Hoặc chính bản thân bạn từng giấu chiếc máy tính bảng của con đi như giấu kẹo. Tôi gọi họ là những ‘người chèo đò’ – một tay chèo xuồng, một tay gạt nước công nghệ khỏi thuyền. Như bác hàng xóm tôi, suốt ngày nhắc cháu: ‘Mày mà dán mắt vào màn hình, mai sau học lực yếu!’.
Nhưng thử hỏi: Cái smartphone trong tay con, với những video hướng dẫn gấp máy bay Origami tiếng Việt từ kênh YouTube nhỏ, lại không phải là ‘bà tiên’ giúp bé say sưa ngồi cả giờ không chán? Chẳng phải chính những clip hướng dẫn nấu phở trên điện thoại đã giúp con gái tôi tự tay băm hành cho bữa tối tuần rồi?
Thật ra, bỏ ngay định kiến ‘công nghệ xấu’ là bạn đã thấy những điều bất ngờ rồi! Như bà con mình hay nói: ‘Gần đèn thì rạng’ – hãy chọn kỹ những ‘ngọn đèn’ soi đường cho con. Hôm qua, tôi thấy một bà mẹ ở chợ Đồng Xuân dùng tính năng đọc chữ của điện thoại để dạy con bài thơ ‘Trăng ơi từ đâu đến?’. Cô bé vừa học vừa cười giòn tan. Thế mới thấy, đừng đóng cửa buồng lái khi con đang cần hướng dẫn! Nuôi dạy con thời AI đòi hỏi sự cân bằng này.
Kiểu 2: ‘Thử Một Tí Thôi Mà!’ – Những Bước Chân Mơ Hồ Trong Thế Giới Số?
Tiếp đến, có những bố mẹ giống tôi… ngày trước: hào hứng tải app học toán, nhưng rồi bối rối khi thấy con ‘nghiền’ trò xếp hình trên máy tính hơn làm bài tập. Tôi nhớ như in cái đêm đầu tiên dùng ứng dụng dịch tiếng Anh để đọc truyện cổ tích cho con. Bé thích thú chỉ vào hình con gấu Koala và hỏi: ‘Bố ơi, tại sao nó không mặc áo bà ba như ông ngoại?’. Tôi bật cười – hóa ra con đang tự kết nối văn hóa!
Các bạn thấy không? Đây là giai đoạn ‘thử nước bằng chân’ đầy thú vị. Như những chuyến dạo chợ phiên, ta không cần mang hết hàng về nhà, chỉ cần thử món mới. Có mẹ mách tôi dùng AI tạo hình ảnh từ câu chuyện bé kể – thế là tối qua con gái tôi cười nắc nẻ khi thấy bức tranh ‘Chú Cuội cưỡi phượng hoàng đỏ lửa’ do máy vẽ. Dù đôi lần ứng dụng lỗi, bé vẫn reo: ‘Lần tới bố sửa giúp con!’
Bí quyết vàng: Đừng chờ hoàn hảo! Hãy xem những lỗi kỹ thuật như trò chơi ‘Tìm điểm khác nhau’. Khi con cười bảo: ‘Sao chú Tễu vẽ không có răng đen?’, ta đã biến nỗi lo thành phút giây ấm áp. Lỡ sai một nước, mới biết đường đi đúng – (Mà ai con nít chẳng hay nghịch, đúng không?)
Kiểu 3: ‘Tôi Tự Làm Được!’ – Giới Hạn Công Nghệ Trong Gia Đình?
Còn với nhiều cha mẹ khác… ‘cơ bắp’ – tự thiết kế lịch sử dụng thiết bị, tự cài phần mềm kiểm soát giờ. Họ như người thợ mộc tỉ mẩn đóng tủ. Nhưng hãy thử hỏi: Khi con bạn hỏi ‘Sao bạn A được chơi game này?’, bạn có thấy lòng thắt lại?
Tôi từng thế. Tự đặt ra quy định ‘Mỗi tối chỉ 20 phút YouTube’, nhưng rồi ngượng ngùng khi hàng xóm sang chơi, con tôi đứng hình trước lời mời: ‘Về nhà tao xem phim hoạt hình mới đi!’. Đó là lúc ta nhận ra: Sức mạnh thật sự không nằm ở chiếc đồng hồ bấm giờ, mà ở cách ta kết nối với cộng đồng.
Hãy nhìn cô giáo lớp 1 của con tôi. Thay vì cấm học sinh dùng AI vẽ, cô tổ chức ‘Cuộc thi nặn đất sét theo hình ảnh máy tạo ra’. Phụ huynh nào cũng chia sẻ: ‘Cháu về nhà hò hét đòi xem tranh 3D con rồng!’. Như cách bà con trồng lúa: Một mình cấy lúa mỏi lưng, nhưng khi cả xóm kéo nhau ra đồng, việc nặng hóa nhẹ tênh. Đừng tự nhốt mình trong phòng máy! Nuôi dạy con thời đại số cần sự chia sẻ và kết nối.
Kiểu 4: ‘Mình Làm Cùng Nhau!’ – Sức Mạnh Cộng Đồng Trong Kỷ Nguyên AI
Và rồi bạn sẽ chạm đến điều kỳ diệu nhất: Khi ‘một người trồng cây’ trở thành ‘cả làng xanh mát’. Như bà mẹ bán xôi gần trường tôi – vốn ngại công nghệ – đã lập nhóm Zalo ‘Phụ huynh thông thái’. Họ chia sẻ app đọc truyện bằng giọng Bắc – Trung – Nam, cùng nhau sửa lỗi kỹ thuật qua video call.
Cứ tưởng tượng: Con bạn đang vẽ tranh số hóa cùng nhóm bạn trong xóm qua ứng dụng hội họa trực tuyến. Bạn tôi ở Sài Gòn kể: Nhờ nhóm cha mẹ trên mạng, anh biết cách dùng AI dịch truyện cổ tích thành ngôn ngữ Kinh – Khơ-me cho con trai. Bé giờ mê mẩn học tiếng dân tộc!
Đây chính là ‘thần chú’ của thời đại: Hợp tác biến nỗi sợ thành sáng tạo. Như câu tục ngữ cha ông: ‘Một cây làm chẳng nên non/Ba cây chụm lại nên hòn núi cao’.
Hôm trước, cả khu phố tôi tổ chức ‘Ngày không mạng xã hội’ – nhưng lại dùng app chia sẻ ảnh để ghi lại khoảnh khắc con chơi ô ăn quan. Ai cũng bảo: Lần đầu tiên thấy công nghệ… tôn vinh văn hóa truyền thống!
Cùng Nhau, Từng Bước Nhỏ – Từ Nhà Ra Xã Hội
Bạn thân mến,
Hãy thử hỏi lòng: Tôi đang ở kiểu nào? Đừng tự trách nếu mới ở Kiểu 1. Quan trọng là hành trình bạn chọn. Như những chuyến đò ngang, không ai chèo một mình qua sông.
Bắt đầu từ điều giản dị: Tối nay, hãy mời con chỉ bạn cách dùng AI chụp ảnh chú mèo nhà hàng xóm thành ‘siêu anh hùng’. Không cần hiểu kỹ thuật, chỉ cần hỏi: ‘Con thích nhất chi tiết nào?’.
Và cứ để chiếc điện thoại thành ‘cối xay gió’ – nơi những câu chuyện cổ tích Việt Nam được thổi hồn qua công nghệ. Như bà ngoại tôi hay dặn: ‘Trẻ con như tờ giấy trắng’, nhưng giờ giấy ấy đã có thể phát sáng! Cái quý nhất không phải là chiếc máy, mà là đôi mắt con long lanh khi khoe: ‘Bố ơi, máy tính bảo con gái bố giỏi nhất hành tinh!’.
Hãy là người bạn đồng hành – không phải người cai ngục công nghệ. Bởi cuối cùng, dù AI có thông minh cách mấy, nó chẳng bao giờ thay được hơi ấm tay bố dắt qua ngã tư, hay nụ hôn mẹ hôn trán khi con ngủ. Thế giới số rồi sẽ thay đổi, nhưng vòng tay gia đình mãi là nơi con gọi ‘nhà’. Nuôi dạy con trong thời đại số là một hành trình đầy ý nghĩa.
[Nguồn: Bốn kiểu nhà tiếp thị AI – seerinteractive.com, 2025]
Latest Posts