Đêm muộn. Chiếc điện thoại cuối cùng cũng tắt đi tiếng nhạc hoạt hình.
Chúng ta ngồi bên tách trà, nhìn lên giá sách đầy sách nuôi dạy con – từ Montessori đến STEAM, giờ thêm cả những cuốn về trí tuệ nhân tạo.
Tôi thấy ánh mắt bạn lướt qua chiếc máy tính bảng, nơi vừa giúp con học tiếng Anh chiều nay.
Câu hỏi treo lơ lửng trong không gian tĩnh lặng: Liệu công nghệ này đang giúp đỡ, hay chính chúng ta đang tự phức tạp hóa thiên chức làm cha mẹ?
AI không thay cha mẹ, mà là cánh tay nối dài trong những lúc chúng ta mệt nhoài
Nhắc đến trí tuệ nhân tạo, nhiều người nghĩ ngay đến những bộ máy lạnh lùng. Nhưng có một sự thật thú vị: các ứng dụng AI giáo dục hay nhất hiện nay đều học cách ‘hiểu cảm xúc’.
Khi con bạn gõ ‘buồn’ vào chatbot học tập, chương trình giỏi không chỉ đưa ra lời giải mà còn biết gợi mở: ‘Có phải con đang thấy bài toán này khó quá?’.
Là người từng thức trắng đêm vì con khủng hoảng tuổi lên ba, tôi hiểu giá trị của những công cụ biết ‘đọc’ tâm trạng này. Chúng không thay được cái vỗ vai ấm áp của mẹ, nhưng có thể là cầu nối để cha mẹ hiểu: Hôm nay con đi học về sao có vẻ khác thường?
Những ứng dụng theo dõi tiến độ học tập thông minh không phải để so sánh con với ‘con nhà người ta’, mà giúp ta nhận ra: Ồ, bé nhà mình tiếp thu nhanh qua hình ảnh hơn là nghe giảng. Từ đó, chúng ta có thể cùng nhau tìm ra cách dạy phù hợp hơn.
5 giây quan trọng trước mỗi quyết định – khi công nghệ và trái tim cùng lên tiếng
Có một khoảnh khắc tinh tế mà bất cứ phụ huynh nào dùng AI đều trải qua: khi máy tính đề xuất phương pháp dạy con trái ngược với trực giác của ta.
Như lần ứng dụng khuyên nên để con tự giải quyết mâu thuẫn với bạn, trong khi trái tim bạn thúc giục nhắn tin cho phụ huynh kia. Đó chính là ‘thời điểm vàng’ để chúng ta học cách cân bằng giữa dữ liệu và tình thương.
Công nghệ hay ở chỗ đưa ra phân tích khách quan: ‘Trẻ từ 6-9 tuổi có tỷ lệ 78% tự hòa giải thành công khi cha mẹ không can thiệp’.
Nhưng chỉ người mẹ mới biết con mình hôm nay có đang quá mệt sau buổi học thể thao, hay cô bé vừa trải qua chuyện buồn hôm trước.
Bài học sau những lần như thế? Công nghệ giống như chiếc la bàn – chỉ hướng đi chứ không quyết định thuyền cập bến bờ nào.
Xây tổ ấm thời 4.0: Nơi công nghệ lắng nghe nhịp tim gia đình
Tôi vẫn nhớ cái cách bạn cười khi thấy con gái dạy Google Assistant nói ‘Con yêu mẹ’. Đó không đơn thuần là trò đùa công nghệ.
Những đứa trẻ lớn lên cùng AI sẽ xem công cụ này như người bạn biết lắng nghe. Vậy nên vai trò của chúng ta là giúp chúng hiểu rõ giới hạn: Cái máy có thể cho 10 công thức nấu ăn, nhưng chỉ mẹ mới biết ông bà không ăn được cay.
Thời đại này dạy con không còn là truyền đạt kiến thức thuần túy, mà là rèn ‘bộ lọc’ – giữa mênh mông thông tin, đâu là thứ đáng tin, đâu cần có sự phán xét của trái tim.
Cách đây vài năm, chúng ta lo lắng khi con xem YouTube cả ngày. Giờ đây, chính AI lại giúp ta lọc ra những kênh hữu ích, nhắc nhở giờ giải lao, thậm chí gợi ý hoạt động ngoài trời khi phát hiện trẻ dùng màn hình quá lâu.
Điều này chẳng khác gì có thêm người bạn đồng hành trên hành trình làm cha mẹ đầy thử thách.
Hành trang thực sự cho tương lai: Khi công nghệ rèn tính người
Nhiều phụ huynh hỏi tôi: ‘Nên cho con học lập trình từ mấy tuổi?’ Câu trả lời khiến họ bất ngờ: ‘Khi con đã biết cảm thông với một chú robot bị hỏng’.
Chúng ta dễ cuốn vào việc trang bị kỹ năng công nghệ mà quên mất gốc rễ nhân văn. Một đứa trẻ giỏi AI nhưng không biết đặt mình vào vị trí người khác sẽ giống như chiếc máy tính mạnh mẽ nhưng thiếu trái tim.
Ứng dụng hay nhất của trí tuệ nhân tạo trong giáo dục chính là dạy trẻ cách đặt câu hỏi ‘Tại sao?’. Khi con xem AI vẽ tranh, hãy hỏi: ‘Theo con, bức tranh này vui hay buồn? Vì sao máy lại chọn màu sắc thế này?’.
Cách tương tác đó mới thực sự chuẩn bị cho con hành trang vào đời – nơi mà khả năng thấu cảm và tư duy phản biện sẽ là sự khác biệt duy nhất không thể bị robot thay thế.
Và sau tất cả, chúng ta vẫn là ngọn hải đăng
Tôi ngước nhìn bạn – người trong những đêm như thế này vẫn kiên nhẫn ngồi tỉ mẩn chọn lọc ứng dụng học tập, cân đo giữa hàng trăm lời khuyên công nghệ và nhịp đập yêu thương của một người mẹ. Trong thế giới AI biến đổi từng giây, có một thứ công nghệ không bao giờ thay thế được: cái ôm siết nhẹ khi con làm bài sai, nụ cười mỉm khi thấy trẻ tự giải quyết rắc rối, hay giọt nước mắt lặng thầm khi con vấp ngã.
Chúng ta cần công nghệ như cần gió để thuyền ra khơi, nhưng bầu trời sao dẫn lối vẫn là ánh mắt tin cậy cha mẹ dành cho con.
Hãy để AI xử lý bài tập, chúng ta cứ tập trung vào bài học làm người. Và rồi những đứa trẻ sẽ hiểu, sau màn hình máy tính lạnh lùng而 chúng thao tác hằng ngày, có một trái tim ấm nồng luôn sẵn sàng ôm chúng vào lòng bất cứ lúc nào chúng cần.
Source: How channel vendors are responding to the EU AI Act, Computer Weekly, 2025-09-15