Em nhớ không, có lần em vừa nhắc đến chuyện muốn thử món cà ri kiểu Ấn, y như rằng hôm sau điện thoại đã hiện ra quảng cáo nhà hàng mới mở gần nhà mình. Hay cái máy pha cà phê em cứ ngắm nghía mãi, rồi Facebook lại ‘vô tình’ hiện lên mã giảm giá y chang.
Lúc đó mình cứ nghĩ là trùng hợp hay có chuyện thần bí gì đó giữa hai đứa. Nhưng giờ thì anh hiểu, đó là những ‘người bạn vô hình’ tên là Trí tuệ Nhân tạo (AI) đang âm thầm làm việc.
‘Đọc vị’ sở thích và hành vi của chúng ta mỗi ngày. Anh chợt nghĩ: trong cuộc sống bộn bề, khi mỗi ngày phải cân nhắc bao nhiêu thứ từ việc nhà, công việc đến chăm sóc con cái… thì những ‘lời thì thầm’ này ảnh hưởng đến quyết định của mình đến mức nào?
Liệu mình có đang thực sự chọn điều mình muốn, hay chỉ đang làm theo những gì AI gợi ý?
AI ĐANG ‘THỈ THẦM’ GÌ VÀO TAI CHÚNG TA MỖI NGÀY?
Anh thấy rõ nhất là cách nó giúp em quản lý lịch trình bận rộn của mình. Từ việc gợi ý công thức nấu ăn nhanh gọn khi em về muộn, để bữa cơm gia đình vẫn ấm cúng, đến việc tìm đường đi làm tránh kẹt xe để em có thêm chút thời gian nghỉ ngơi trước khi đón con.
Rồi những ứng dụng học tập gợi ý khóa học phù hợp với sở thích của con, hay những bộ phim mà cả nhà có thể cùng xem vào cuối tuần. Những thuật toán AI này hoạt động như những người bạn thầm lặng, luôn quan sát hành vi, sở thích của chúng ta trong quá khứ để dự đoán những gì chúng ta có thể cần hoặc muốn trong tương lai.
Nó giúp cuộc sống mình tiện lợi và hiệu quả hơn rất nhiều, phải không em? Nhiều khi anh nghĩ, chắc nó biết em hơn cả chính mình — Có hôm em chưa kịp nghĩ muốn ăn gì, mà nó đã gợi ý ngay món bún chả em thích rồi. Đúng là ‘người bạn’ thấu hiểu đến lạ lùng!
Giải Mã ‘BỘ NÃO’ CỦA AI: VÌ SAO NÓ ĐỀ XUẤT ĐIỀU NÀY?
Nhưng em có bao giờ tự hỏi, vì sao AI lại đưa ra những đề xuất đó không? Anh chợt nghĩ, cũng giống như cách em luôn cố gắng chọn những thứ tốt nhất cho gia đình mình, AI cũng ‘chọn’ dựa trên những ‘tiêu chí’ của nó.
Tuy nhiên, tiêu chí của AI là dữ liệu, là những gì nó đã học được từ hàng triệu người khác, từ những mẫu hành vi và thông tin mà nó thu thập được, chứ không phải là cảm xúc hay những giá trị sâu sắc mà em ấp ủ cho con cái, cho tổ ấm của mình.
Dù AI có thông minh đến mấy, nó vẫn không thể thay thế được bàn tay ấm áp, ánh mắt dịu dàng và trực giác của mẹ.
Cái ‘lòng trung thành’ của nó là với thuật toán, chứ không phải là với niềm vui thực sự của con mình khi được chơi một món đồ chơi tự làm, hay sự ấm áp của bữa cơm gia đình không theo công thức nào cả.
Từ Người Dùng Bị Động Đến Người Quyết Định Chủ Động
Vậy làm thế nào để chúng ta không bị động trước những ‘lời thì thầm’ của AI, mà vẫn làm chủ được những quyết định của mình, đặc biệt là trong những lựa chọn quan trọng cho gia đình?
Anh nghĩ, mình nên tập đặt câu hỏi cho những gì AI gợi ý. Thay vì chấp nhận ngay lập tức, hãy dành chút thời gian tìm hiểu thêm từ nhiều nguồn khác nhau, giống như cách em vẫn thường tỉ mỉ tìm hiểu nguồn gốc món đồ chơi cho con, hay cân nhắc kỹ lưỡng trước mỗi quyết định lớn của gia đình.
Quan trọng hơn, chúng ta cần xác định rõ những giá trị và ưu tiên cá nhân của mình trước khi chỉ dựa vào các gợi ý của AI. AI có thể giúp mình tiết kiệm thời gian, nhưng nó không thể thay thế được trái tim và lý trí của mình trong việc định hình cuộc sống.
Nhiều khi anh thấy mình với em như đang ‘chơi trò trốn tìm’ với thuật toán vậy. Cố gắng tìm một bộ phim ‘không phải’ do AI gợi ý, hay một quán cà phê ‘chưa ai biết’ để có không gian riêng tư. Đúng là đôi khi chúng ta muốn một cái gì đó thật ‘khác biệt’, không theo khuôn mẫu nào cả!
Xây Dựng Niềm Tin Với AI: Khi Công Nghệ Là Bạn Đồng Hành
Dù vậy, anh tin rằng AI không phải là một ‘kẻ thù’ cần phải đề phòng, mà là một công cụ mạnh mẽ, nếu chúng ta biết cách khai thác.
AI có tiềm năng trở thành một người bạn đồng hành tuyệt vời, giúp chúng ta khám phá những điều mới mẻ, tối ưu hóa công việc, và thậm chí là có thêm thời gian cho những điều thực sự quan trọng.
Giống như việc em dùng máy rửa bát để đỡ vất vả hơn, hay dùng ứng dụng học tiếng Anh cho con để con có thêm cơ hội khám phá thế giới. Điều quan trọng là chúng ta không ngừng học hỏi về khả năng và giới hạn của AI, để có thể tương tác một cách hợp tác và thông minh.
Để công nghệ nâng cao, chứ không phải độc đoán, trải nghiệm của con người. Cuối cùng, điều quan trọng nhất vẫn là chúng ta. Là những giá trị mà chúng ta cùng nhau xây đắp, là những lựa chọn xuất phát từ trái tim và sự thấu hiểu lẫn nhau.