Hôm qua, bé nhà mình bỗng chỉ vào loa thông minh hỏi: ‘Bố ơi, AI sống trong máy à?’ Mình cứng họng.
Giờ đây mới hiểu nỗi băn khoăn của bao bố mẹ khi con hỏi những điều không nằm trong sách giáo khoa. Không phải kiến thức công nghệ cao siêu, mà chính cách chúng ta đón nhận những câu hỏi vụng về ấy – đó mới là chìa khóa khơi dậy trí tưởng tượng của trẻ.
Tôi từng nghĩ phải trả lời đúng từng chữ, đến khi thấy con tự vẽ ra ‘con robot biết khóc’ sau câu chuyện về cảm xúc.
Hóa ra, điều con cần không phải định nghĩa chuẩn xác, mà là người đồng hành dám cùng con mơ mộng.
Những giây phút ấy… mới chính là bài học AI sâu sắc nhất.
Tại sao bé lại hỏi những câu hỏi ‘ngớ ngẩn’ về AI?
Bạn thử hình dung: Bé đang xem hoạt hình, bỗng hỏi ‘Mẹ ơi, AI có ăn cơm được không?’. Tim mình ngừng đập một nhịp. Lo âu ùa về: ‘Sau này con có bị công nghệ nuốt chửng không?’. Nhưng hãy chậm lại. Tôi nhận ra điều đặc biệt khi quan sát vợ: Cô không vội sửa ‘AI là trí tuệ nhân tạo’, mà ngồi xuống hỏi ngược ‘Con nghĩ sao khi AI không cần ăn?’. Khoảnh khắc ấy, mắt bé lóe sáng như tìm được kho báu. Trẻ không cần định nghĩa khoa học – chúng muốn cùng người lớn khám phá thế giới qua lăng kính riêng. Chính những câu hỏi ‘sai’ như ‘AI có bạn không?’ lại mở ra trò chơi nhập vai thú vị: ‘Thử tạo bạn cho AI bằng hình vẽ nào!’. Từ nay, khi con hỏi ‘Máy tính có mơ không?’, hãy thử đáp ‘Tối nay mình cùng hỏi Google Assistant nhé’. Sự tò mò của trẻ không phải vấn đề cần giải quyết,而 là cánh cửa chúng tự mở – nhiệm vụ của bố mẹ là cùng bước vào, không phải sửa chữa.
Lo lắng công nghệ? Biến nỗi sợ thành trò chơi sáng tạo
Có hôm vợ tôi hoảng hốt vì thấy con nghịch điện thoại: ‘Trẻ nhỏ dùng AI có hại không?’. Tôi chợt nhớ lại hồi bé đòi ‘cho Siri uống nước’ – hóa ra đó là cách con khám phá giới hạn của công nghệ. Thay vì cấm đoán, chúng tôi biến lo âu thành trò ‘Phát hiện AI ngốc nghếch’: Khi Google Dịch dịch ‘con mèo’ thành ‘cà phê đen’, cả nhà cười vỡ bụng. Bé tự đặt tên cho lỗi đó là ‘trò đùa của máy’. Điều kỳ diệu xảy ra – con không phụ thuộc vào cái máy, mà học cách phân tích: ‘Máy nói vậy nhưng thực tế khác!’. Một phụ huynh ở nhóm chia sẻ: ‘Con trai thấy mẹ khóc khi xem phim, hỏi ‘AI có buồn không?’. Tôi bảo: ‘Cùng biến cảm xúc thành bài hát nào!’. Hai mẹ con vừa vui vừa hiểu: Máy tính phân tích nhịp tim, nhưng tình yêu thì không đo được. Công nghệ không làm con xa cách – chính cách chúng ta sử dụng nó mới quyết định điều đó.
Khám phá AI không cần máy tính: Ba trò chơi ‘vô công dụng’
Tôi từng nghĩ dạy AI phải có robot đắt tiền, đến khi thấy vợ chơi trò ‘AI vườn cây’ với con. Bé tự đặt tên ‘giáo viên AI’ cho chú sâu, hỏi ‘Sâu ơi, mai trời mưa phải không?’. Hoặc những lúc tắc đường, chuyển thành ‘đoán suy nghĩ AI’: ‘Nếu đèn giao thông biết nói, nó sẽ phàn nàn gì nhỉ?’. Ba trò chơi đơn giản giúp con tiếp cận công nghệ lành mạnh:
- ‘Cảm xúc máy tính’: Vẽ mặt cười/thờ ơ cho điện thoại khi con gọi Siri – dạy phân biệt cảm xúc thật và mô phỏng
- ‘Lỗi đáng yêu’: Cùng ghi chú những lần AI ‘ngu ngơ’ (như Alexa mở đèn khi nói ‘trời tối rồi’)
- ‘AI tưởng tượng’: Đêm trước Tết, con vẽ ‘Ông Táo thông minh biết nấu canh cá’ – kết nối công nghệ với văn hóa gia đình
Chuyện không nằm ở kiến thức, mà ở việc con học cách đặt câu hỏi mở: ‘Nếu AI có thể… thì sao nhỉ?’. Hôm qua, bé hỏi ‘Máy tính có mơ ước không?’, vợ tôi đáp: ‘Thử viết thư cho AI xem sao’. Bé hí hoáy mấy trang giấy – đó mới là tương lai công nghệ thực sự: khi trẻ dùng trí tưởng tượng, không phải lo bị AI điều khiển.
Nguồn: Theo Just Auto (19-09-2025), Nvidia đầu tư 500 triệu đô la vào Wayve, công ty công nghệ tự lái tại Anh