Cuộc họp chiều nay kết thúc muộn. Anh về nhà khi trời đã nhá nhem tối, bước chân mỏi mệt trên con hẻm quen thuộc. Bước vào cửa, anh thấy em đang ngồi xếp đồ vào máy giặt, tóc buộc vội sau gáy, chiếc áo dính vài vệt bột màu – dấu vết của buổi vẽ tranh chiều cùng các con. “Hôm nay con hỏi nhiều quá anh ạ” – em thở dài, vẻ mệt mỏi thoáng qua trên môi. Anh hiểu ngay cái ngày dài em đã trải qua: deadline công ty, đón con từ trường về, rồi những câu hỏi không ngớt từ đứa trẻ đang yêu thích khám phá thế giới.
Ở bất cứ đâu, cuộc sống của những gia đình trẻ như chúng ta luôn là một vòng xoáy không ngừng. Áp lực công việc, kẹt xe, rồi về đến nhà là cơm nước, bài tập, dọn dẹp. Giữa guồng quay ấy, những câu hỏi ‘tại sao’ của con bỗng như những hạt mưa giữa trưa hè – vừa bất ngờ vừa trong trẻo. “Tại sao xe máy lại kêu pô pô ba?”, “Tại sao chúng ta phải ngủ trưa?”, “Tại sao nước mắt lại mặn?”… Có những lúc chúng ta chỉ muốn trả lời qua loa để lấy chút thời gian thở. Nhưng ánh mắt em nhìn con khi nó hỏi – kiên nhẫn và dịu dàng – khiến anh nhận ra: Đây chính là cách chúng ta đồng hành cùng con khám phá thế giới. Và đôi khi, trong hành trình này, một chút trợ giúp từ công nghệ, từ trí tuệ nhân tạo (AI), lại có thể mở ra những cánh cửa bất ngờ.
Khi ‘Tại Sao’ Không Chỉ Là Thắc Mắc Đơn Thuần
Một chiều nọ, khi cả nhà ngồi ăn cơm, con chỉ tay vào đĩa cá kho và hỏi: “Tại sao con cá lại bơi được dưới nước hả mẹ?”. Anh đã định mở điện thoại tra Google thì em nhẹ nhàng đặt thìa xuống: “Con thử nghĩ xem, nếu mình là chú cá thì mình sẽ cần gì để bơi nhỉ?”. Thế là cả bữa cơm biến thành buổi thảo luận sôi nổi về vây cá, về không khí và cả về những con tàu ngầm. Em không vội đưa câu trả lời sẵn, mà để con được tưởng tượng và mò mẫm.
Quan sát cách em kiên nhẫn với con, anh ngộ ra sự thật này: Mỗi câu hỏi ‘tại sao’ là một mầm non tư duy đang nhú lên. Khi con hỏi về bầu trời, đám mây hay những hạt mưa, đó chính là lúc con đang xây dựng hệ thống hiểu biết đầu đời về thế giới. Nhà tâm lý học nổi tiếng Piaget từng nói: “Trẻ nhỏ xây dựng hiểu biết thông qua những câu hỏi về thế giới xung quanh”. Chính sự tò mò đó là động cơ học tập mạnh mẽ nhất. Và trong thời đại số, việc nuôi dưỡng tò mò cho trẻ với AI không có nghĩa là để AI trả lời hết, mà là dùng AI để mở rộng chân trời khám phá sau khi con đã tự suy nghĩ.
Khoa Học Trong Những Điều Bình Dị và Sự Trợ Giúp Của AI
Một tối cuối tuần, khi đang chuẩn bị tắm cho con, nước bỗng chảy yếu. Con ngước mắt hỏi: “Tại sao nước trong vòi lại ít thế mẹ?”. Thay vì trả lời “Mẹ không biết”, em đã dẫn con ra bể nước trên sân thượng, giải thích về hệ thống ống nước nhà mình như một trò phiêu lưu. “Con tưởng tượng xem, nước từ dưới đất được bơm lên như những chú cá heo nhảy qua các vòng tròn đấy!”. Ánh mắt con sáng lên tỏ rõ niềm thích thú.
Cách tiếp cận của em khiến anh nhận ra:
Khoa học không chỉ cao siêu trong phòng thí nghiệm; nó hiện diện ngay trong những điều giản dị đời thường.
Những thí nghiệm đơn giản như trộn dầu với nước, quan sát lá cây nổi trên mặt nước, hay thả những chiếc thìa vào chậu nước xem cái nào chìm… đều là cách tuyệt vời để khơi gợi trí tò mò. Và khi cần những ý tưởng mới mẻ cho các thí nghiệm tại nhà, hoặc những lời giải thích trực quan hơn, cách dùng AI trả lời cho những câu hỏi sâu hơn của con lại trở nên hữu ích. Chúng ta có thể cùng con hỏi AI về cách hoạt động của một chiếc máy bơm, hoặc xem những video mô phỏng do AI gợi ý, biến việc học trở nên sống động hơn bao giờ hết.
AI – Người Bạn Đồng Hành Khơi Gợi Tư Duy Phản Biện
Nhiều khi, chúng ta bận rộn đến mức không có đủ thời gian để tìm một câu trả lời hoàn chỉnh, hay cần một lời giải thích dễ hiểu hơn cho con. Đó là lúc AI có thể trở thành một người bạn đồng hành hữu ích. Thay vì chỉ đưa ra một câu trả lời khô khan, AI có thể giúp chúng ta tìm kiếm những hình ảnh minh họa, video hoạt hình, hoặc thậm chí là những câu chuyện để giải thích một khái niệm phức tạp.
Tuy nhiên, quan trọng hơn cả là việc chúng ta dạy con phát triển tư duy phản biện cho trẻ bằng AI. Khi AI đưa ra một câu trả lời, chúng ta có thể hỏi con: “Con có tin không? Tại sao con lại tin/không tin? Chúng ta có thể tìm thêm thông tin ở đâu để kiểm chứng?”. Việc này không chỉ giúp con học cách sử dụng công nghệ một cách thông minh mà còn rèn luyện khả năng phân tích, đánh giá thông tin – một kỹ năng vô cùng quan trọng trong thế giới hiện đại. Chúng ta cùng con đặt câu hỏi cho AI, và sau đó lại cùng con tìm hiểu sâu hơn, so sánh các nguồn thông tin khác nhau. Đó là cách để kết nối gia đình qua những câu hỏi thắc mắc không chỉ với nhau mà còn với kho tàng tri thức vô hạn.
Kỷ Niệm Từ Những Thắc Mắc, Gắn Kết Bằng Trí Tuệ Chung
Khi con còn nhỏ, có lần đi công viên, bé chỉ vào một chú giun đất hỏi: “Con gì trơn thế mẹ?”. Hai vợ chồng lúc ấy đã cùng con ngồi xuống quan sát, giải thích về những người bạn nhỏ làm tơi xốp đất. Giờ mỗi khi mưa xuống, con lại nhắc: “Mẹ ơi, các bạn giun đang tưới mát cho đất phải không?”. Những cuốn sổ nhỏ ghi lại các câu hỏi của con giờ đã trở thành cuốn nhật ký gia đình quý giá.
Nhìn lại hành trình nuôi dạy con, chúng ta nhận ra
mỗi câu hỏi ‘tại sao’ chính là sợi dây kết nối tình cảm gia đình.
Những lần cùng con tìm hiểu về cầu vồng sau mưa, về cách lá cây quang hợp, hay tại sao chúng ta cần ngủ… tất cả đã tạo nên một bầu không khí học hỏi đầy ắp tiếng cười trong nhà. Điều này không chỉ giúp con phát triển tư duy mà còn dạy con bài học về sự quan tâm – khi bố mẹ luôn nghiêm túc lắng nghe mọi thắc mắc dù nhỏ nhất. Và khi chúng ta dùng AI để tìm kiếm thêm thông tin, những hình ảnh trực quan, hay những trò chơi liên quan, đó cũng là cách chúng ta cùng nhau nuôi dưỡng tò mò cho trẻ với AI, biến những khoảnh khắc đời thường thành những bài học khó quên.
Cùng Con Viết Tiếp Những Câu Hỏi Bất Tận
Một chiều chủ nhật, khi cả nhà quây quần làm bánh trôi nước, con lại hỏi: “Tại sao bánh trôi lại tròn hả mẹ?”. Thay vì trả lời ngay, em mỉm cười đưa cho con cục bột: “Con thử nặn hình con thích nhé!”. Thế là bàn ăn ngập tiếng cười với những chiếc bánh hình sao biển, hình mây và cả hình cầu vồng. Kết thúc buổi chiều, khay bánh trở thành một vũ trụ thu nhỏ đầy màu sắc. Sau đó, chúng ta có thể cùng con hỏi AI: “Ngoài hình tròn, bánh trôi có thể có những hình dạng nào khác? Tại sao người ta thường làm bánh trôi hình tròn?”.
Những năm tháng này sẽ trôi qua nhanh lắm em à. Có ngày chúng ta sẽ đột nhiên nhớ lại tiếng háo hức “ba ơi tại sao” quen thuộc ấy, để rồi chạnh lòng khi con đã lớn. Nhưng những mẩu đối thoại này – như người Do Thái vẫn quan niệm – đang ươm mầm cho lòng ham hiểu biết và sự gắn kết gia đình. Khi cùng con đặt câu hỏi, chúng ta không chỉ nuôi dưỡng tò mò cho trẻ với AI, mà còn giữ lại tuổi thơ trong veo cho chính mình, và quan trọng hơn, dạy con cách tư duy, cách khám phá thế giới một cách chủ động và thông minh.
Trong guồng quay công việc hỗn độn này, đôi khi chỉ cần dừng lại với câu hỏi ‘tại sao’ của con, chúng ta lại tìm thấy lối về với bản thân mình – nơi phần đứa trẻ trong ta được đánh thức, nơi căn bếp nhỏ hóa thành không gian khoa học, và nơi những buổi đối thoại đơn sơ trở thành ký ức quý giá, được hỗ trợ bởi những công cụ hiện đại như AI để hành trình ấy thêm phần phong phú…
Source: Stop Panicking About AI And Start Developing Fluency: A Simple Guide For Non-Tech Professionals, Forbes, 2023/09/18 22:18:29