AI giỏi kiểm tra, nhưng đời sống mới là bài thi thật

Có bao giờ bạn nghe rằng một hệ thống công nghệ AI đạt điểm cực cao trong các bài kiểm tra toán, khoa học hay lập trình, nhưng rồi tự hỏi: “Vậy trong đời thường, nó có thật sự giúp ích không?” Tin tức gần đây đặt câu hỏi đúng trọng tâm: AI có thể xuất sắc trong các bài test, nhưng những con số đó chưa chắc cho ta thấy rõ hiệu quả ngoài đời. Và với cha mẹ, điều này không chỉ là chuyện công nghệ—mà còn là câu chuyện tương lai của con cái chúng ta.

Bài thi thực tế của công nghệ

Điểm số AI cao có nói lên thực tế?

Các nghiên cứu chỉ ra rằng hàng trăm bài benchmark hiện nay chỉ đo được khả năng tạo câu trả lời chính xác hoặc giống chuyên gia, nhưng lại không phản ánh tác động xã hội thực tế The Conversation. Một hệ thống có thể giỏi trên giấy tờ, nhưng khi đặt vào môi trường phức tạp như lớp học hay gia đình, mọi chuyện khác hẳn. Như chính công cụ AI, những con số đẹp không đồng nghĩa với giá trị thực. Bạn biết không? Điều này khiến ta liên tưởng đến việc con làm bài tập trên giấy rất tốt, nhưng khi áp dụng vào cuộc sống—tự giải quyết mâu thuẫn với bạn hay sắp xếp đồ chơi—thì mới thấy rõ năng lực thật sự.

Điểm số AI cao giống như con học thuộc lòng bài thơ—thông minh trên giấy, nhưng liệu có thực sự hiểu ý nghĩa?

Con người đóng vai trò gì khi dùng AI?

Một nghiên cứu từ MIT cho thấy chỉ một nửa cải thiện đến từ bản thân mô hình công nghệ AI, còn nửa còn lại phụ thuộc vào cách người dùng đặt câu hỏi MIT Sloan. Nói cách khác, người sử dụng đóng vai trò quyết định. Điều này giống như mua một cây đàn piano xịn, nhưng nếu không biết cách chơi, âm nhạc chẳng vang lên. Với con trẻ, công cụ chỉ thực sự phát huy khi ta hướng dẫn cách dùng đúng, khơi gợi sự tò mò và đặt câu hỏi thông minh.

Công nghệ là công cụ, nhưng người dùng mới là người nghệ sĩ biến nó thành tác phẩm nghệ thuật.

AI có thực sự giúp chúng ta nhanh hơn?

Một thử nghiệm năm 2025 cho thấy các lập trình viên nghĩ AI giúp họ nhanh hơn 20%, nhưng thực ra lại chậm hơn 19% Metr.org. Câu chuyện này làm ta nhớ rằng cảm giác và thực tế đôi khi khác xa nhau. Với trẻ em, việc dùng công cụ công nghệ giáo dục cũng thế: chúng có thể nghĩ mình học nhanh hơn, nhưng nếu không kiểm soát, hiệu quả dài hạn lại giảm. Cha mẹ cần vừa khích lệ, vừa quan sát kỹ để điều chỉnh.

Con cái chúng ta đang lớn lên trong thời đại AI—hiểu cảm giác và thực tế là hai chuyện khác nhau, và cha mẹ mình chính là người hướng dẫn con phân biệt điều này!

Làm sao giúp con cân bằng khi dùng AI?

Đây là lúc cha mẹ có thể biến công nghệ AI thành bạn đồng hành, chứ không phải người thay thế. Một vài gợi ý nhẹ nhàng:

• Khuyến khích con dùng công cụ để khơi gợi ý tưởng vẽ, viết truyện, thay vì chỉ tìm đáp án sẵn.
• Thỉnh thoảng chơi trò “ngược lại”, để con tự giải thích cho AI nghe một khái niệm—như một cách củng cố hiểu biết về công nghệ.
• Kết hợp trải nghiệm ngoài trời cùng những câu hỏi mở: “Nếu AI biết về chim chóc trong công viên, con sẽ hỏi nó gì?” Điều này giữ cho việc học không bị tách rời khỏi thế giới sống động quanh mình.

Cha mẹ có thể hình dung mỗi lần con dùng công cụ như dụng cụ làm bánh—nguyên liệu tươi mới chính là trí tuệ riêng của con, còn AI chỉ là hỗ trợ để chiếc bánh thêm hấp dẫn hơn thôi!

Khoảnh khắc gia đình: trò chơi nhỏ, ý nghĩa lớn

Hãy tưởng tượng một buổi chiều sau giờ học, cả gia đình cùng ngồi vẽ tranh. Con có thể hỏi AI gợi ý vài ý tưởng nhân vật, rồi cả nhà thử biến chúng thành hình vẽ. Màu nước vấy tay, giấy dính lem nhem, và rồi ta cùng cười khi nhận ra bản vẽ thật sự chẳng giống gợi ý chút nào—nhưng chính sự khác biệt mới là điều tuyệt vời. Khoảnh khắc ấy dạy con rằng công cụ chỉ là chất xúc tác, còn sáng tạo thật sự tỏa sáng từ chính trái tim và bàn tay mình.

Khi con kể cho AI nghe câu chuyện của riêng mình, công nghệ không còn là thước đo thành công—mà trở thành nền tảng để trí tưởng tượng bay cao.

Lời nhắn gửi ấm áp

AI giỏi trong các bài kiểm tra là chuyện đã rõ, nhưng đời sống thực mới là nơi ta thấy giá trị thật. Với cha mẹ, điều quan trọng không phải chạy theo điểm số công nghệ, mà là tạo ra môi trường để con học cách đặt câu hỏi, thử nghiệm, sai và rồi đứng dậy. Mỗi buổi tối nhìn con ngủ, ta lại nghĩ: đó mới là kỹ năng giúp con vững vàng bước vào tương lai, nơi máy móc có thể thông minh, nhưng con người vẫn là trung tâm.

Khi nhìn con cầm bút vẽ, ta tự hỏi: ta muốn con mình chỉ là người dùng công cụ, hay là người biết tạo nên câu chuyện riêng từ công cụ ấy?