Cầm túi bánh bắp rang vừa mua được ở dưới phố khi cùng con đi bộ sau trường, tôi vô tình thấy một tin về Philippines thử nghiệm AI giám sát hạ tầng thủy lợi. Không phải chuyện xa vời – đúng ra, đó là bức tranh phản chiếu thực tế thường nhật: vừa muốn nuông chiều tuổi thơ ngây của con, lại vừa lo âu cho tương lai công nghệ sẽ len lỏi vào từng mái nhà. Như việc dạy bé 7 tuổi dùng đồng hồ thông minh tìm đường đến công viên, nhưng khéo nhắc đừng quá lệ thuộc vào GPS bằng cách thử vẽ sơ đồ bằng tay trước khi dùng bản đồ số…
Drone giám sát công trình: Linh hồn mới của thành phố?
Ngày hôm qua, chuyện con nhỏ đòi xem máy bay không người lái ghi hình buổi biểu diễn karaoke ở phố đi bộ khiến tôi nhớ lại những gì Philippines đang xây dựng. Qua trang web chính phủ đang triển khai, người dân có thể xem tiến độ từng con đê qua ảnh drone và bản đồ tương tác – giống như cho con xem Google Earth từ máy tính gia đình vậy. Những con kênh phòng lũ hay nhà máy xả nước giờ đây có thể bật lên thành câu chuyện hấp dẫn về an toàn và tương lai.
Thế nhưng, khi con bé cứ cười khanh khách nhắc đi nhắc lại ‘SAI RỒI’ mỗi lần bản đồ trễ vài giây, tôi nhận ra những dự án kiểu này dễ vấp phải vấn đề từ dữ liệu chậm đến hoạt động địa phương thiếu phối hợp. Học từ OE Anda, chuyện bảo trì dữ liệu lúc nào cũng đòi hỏi ‘đều tay’, giống như việc ngày nào tôi cũng phải kiểm tra danh sách nhãn vở trước năm học mới để không bị nhầm tên lớp con.
AI làm ‘giáo viên’ cho địa phương: Lợi hay hại?
Chương trình AI Factory và AI Refinery ở Philippines khiến tôi nhớ lại lần dạy con phân biệt nuốt đũa với nuốt robot. Các đại học nay kết nối trực tiếp với doanh nghiệp địa phương để chuyển nghiên cứu AI thành công cụ thực tế. Giống như chuyện ‘cho con thử làm triển lãm’ – bắt đầu từ học hình học trên miếng bìa cứng, giờ đây bé lại mang ý tưởng công viên công nghệ số ra sân sau khiến tôi vừa ngạc nhiên vừa thích thú.
Nhưng rồi thống kê từ PIDS cho thấy nhiều doanh nghiệp vùng sâu/xa vẫn loay hoay với AI. Giống như bé nhà tôi từng ‘sáng tác’ mỳ xào sốt kỹ thuật bằng lò vi sóng khi mẹ đang vội. Thầy cô, phụ huynh và ngành giáo dục cũng cần hỗ trợ chi tiết, tránh để AI trở thành gánh nặng vô hình. May mắn là ở Việt Nam nay có phần mềm tiếng Anh của VNPT giúp trẻ học tự nhiên hơn nhiều!
Công nghệ – cánh tay đòn chống bão thiên tai?
Từ hệ thống AI dự báo lũ lụt ở Philippines giúp nâng cảnh báo thêm 75%, tôi chợt tự hỏi: Liệu chúng ta có đang quá chú trọng dạy con kỹ năng phân tích mà quên mất sự mềm dẻo trước thiên nhiên? Bé nhà tôi giờ đã tập phân loại đồ chơi thành ‘chắc’ (toys) và ‘lỡ rơi xuống nước’ (water-safe) rồi đó. Phải chăng đó là bước đầu để rèn phản ứng linh trưởng trước biến động môi trường?
Theo nghiên cứu tại OpenGov Asia, đến 60% dữ liệu thiên tai ở Việt Nam chưa kịp cập nhật vì hệ thống cũ. Thế nhưng công nghệ không chỉ giúp cảnh báo sớm – nó còn dạy con tôi bài học ngẫu hứng mỗi lần cơn giông ghé thăm: thay vì coi radar bão, đôi khi tận hưởng mưa rào bằng cách đắp mô hình đê bằng bột năng mới là phép thử linh động nhất!
Giữa ‘bão’ công nghệ, gia đình nên làm gì?
Khi Philippines rót 3.5 tỉ đô vào AI mà vẫn có vùng quê không điện thoại, tôi lại nghiệm ra một điều: dù ông bà xưa có câu ’20 năm nữa cũng xem dữ liệu’, hiện tại vẫn cần những quy tắc đơn giản như tết tóc cho con trước khi dò app phân tích kết cấu. Cuộc sống vẫn cần:
- Chúng tôi để con khám phá những mô phỏng dự án công nghệ do chính bé tự thiết kế
- Tạo ‘phiên bản analog’ trước khi dùng app AI (vẽ bản đồ giấy trước khi bật Google Maps)
- Giới hạn 30 phút xem AI dự báo thiên tai/ngày và thay bằng thí nghiệm đất-trời theo sách giáo khoa
Với tôi, AI giống như chiếc diều giấy – cho con cựa quậy chấp chới nhưng dây diều vẫn trong tay người lớn. Còn bạn, gia đình mình đang dùng công nghệ ra sao để vừa vui vừa vững không bị cuốn theo guồng số? Đợi câu chuyện từ lớp phụ huynh mùng 5 tới…