Khi Stephen Hawking cảnh báo AI có thể là bước ngoặt khiến nhân loại phát triển vượt bậc hoặc đối mặt hiểm họa, tôi liền nhìn sang cô con gái nhỏ đang bận rộn lắp mô hình Lego. Chập chững bước qua mùa 6 tuổi, bé có lúc mê tít máy tính nhưng rồi lại cười khúc khích khi phát hiện lái xe đạp của ông bà phải dùng lực thế nào mới leo dốc được! Giữa hai thế giới ấy, cha mẹ chúng ta cần tìm sao cho ra lối đi thông minh.Giáo dục Thay Đổi Theo Thời Gian
Bé nhà tôi từng phàn nàn Toán lớp 1 khô khan lắm – đến khi Photomath biến nhân chia thành trò thử thách dạng xếp hình kim tự tháp. Hồi đó nhớ rõ bé vỗ tay reo: ‘Ba ơi, giờ phép chia giống như chia su su cho cả nhà ăn vậy!’ Cái cách AI học tập biến kiến thức thành cuộc phiêu lưu sáng tạo thật sự khiến tôi giật mình: hóa ra điều nghịch lý nhất lại thành trò chơi!
Kai-Fu Lee – ông trùm AI lừng danh – từng nhấn mạnh: ‘Cái hay của trí tuệ nhân tạo là bạn nó không cần nghỉ phép để cải thiện kỹ năng’, khiến tôi nhớ đến chính mình. Học cùng con mỗi ngày giống như thức ăn kim chi stew vậy – phải điều chỉnh lửa thật khéo mới đủ nấu chín bài học mà không làm nguội đi ánh mắt háo hức của con trai con gái.
Cùng thử xem sao! Hôm qua tôi đề nghị: ‘Mỗi tối hãy kể ba nghe 1 ý tưởng siêu anh hùng mới do con thiết kế bằng AI’ – tưởng bé ngại nhưng không, con lập tức trình bày kế hoạch tạo robot hái vú sữa giúp ông bà rồi ngước lên cười: ‘Ba xem, máy tính chỉ giúp mình làm nhanh hơn thôi, chứ gốc cây vẫn phải là ba đào giếng chứ!’
Giá Trị Gia Đình Trong Thời Công Nghệ
Tôi vẫn còn nhớ hôm cùng các cụ già đạp xe lòng vòng công viên Bờ Hồ đón gió mùa Tây Bắc. Đến đoạn dốc, đứa cháu trai vặn cật lực bàn đạp, cụ cố cười: ‘Thế mới biết công nghệ hỗ trợ thôi, chân mình mà yếu là đổ ngay!’ Chính vậy, khi cho con thử trải nghiệm AI hỗ trợ học tiếng Anh, tôi luôn kèm theo yêu cầu: ‘Học xong con phải tập lại các từ ấy cho ông bà nghe phía sau’ – như cách giữ cho mọi công nghệ được nhúng vào sợi dây tơ truyền thống.
Thời đại này, có lẽ không cần tìm xa xôi ví dụ ‘lợi-hại’ của AI. Đơn giản như nấu kim chi thôi – dù có lò lên men thông minh đến đâu, mẹ bé vẫn phải dùng tay nếm từng trái ớt để hiểu biết cảm quan vị chua cay. Tương tự, bé nhà tôi được AI thiết kế trang phục công chúa, nhưng vẫn phải tự đục lỗ mắt cáo bằng giấy cứng để cảm nhận sức nỗ lực mình bỏ ra.
Nguồn: Đại học Quốc gia Hà Nội nghiên cứu AI và giáo dục
Trên Hành Trình Lần Mò Cùng Con
Có một tối gây ấn tượng! Sau khi chúng tôi cùng phân tích bản đồ công nghệ tương lai, con bé chợt buột miệng: ‘Ba ơi, con có thể xin máy tính một tuần làm bạn giả để thử trả lời vắng mặt không?’ Vừa bực cười, tôi cũng cảm nhận rõ: giới trẻ này lớn quá rồi! Bọn trẻ không chỉ dùng AI học, mà đã bắt đầu suy nghĩ qua lăng kính công cụ ấy.
Tất nhiên, câu trả lời tôi dành cho con đơn giản lắm: ‘Máy tính giúp làm xong bài tập, nhưng sẽ không bao giờ cảm nhận được cơn gió biển khi cả nhà cùng chơi mô hình Buồm Nối Tiếp ở Phú Mỹ Hưng tuần sau’ – rồi cười lớn khi con phản biện: ‘Vậy ba sẽ biến máy tính thành con kền kền biết ghi nhớ đẹp nha ba!’ Đúng như Hawking từng nói, công nghệ đó là lựa chọn đầu tiên của tương lai – nhưng hành trình đưa ra quyết định, chính cha mẹ chúng ta mới là tổ lái nó!
3 Thứ Không Thể Làm Văn Bằng AI
Hôm nay, tôi chia sẻ 3 công cụ ảo giúp con phát triển tự nhiên nhưng không quên giới hạn:
- ‘Chơi Trò Tìm Lỗi’: Cho con dùng AI làm bài kiểm tra kỹ xảo ảo, nhưng yêu cầu phải chỉ ra 1 lỗi nhỏ AI có thể phạm phải.
- ‘Phiêu Lưu Ngoài Mạng’: Dùng ứng dụng photonot bền phát minh tự động thiết kế cuộc phiêu lưu công viên, nhưng phải chỉnh sửa lại bằng trái tim gồm ít nhất 2 việc phải làm ngoài máy móc: tìm cây có lá khác dáng, ép con bướm rơi để làm sách tương tác.
- ‘Bắt Chước Con Vật’: AI vẽ mô hình chó mèo dễ ợt, nhưng bé phải mô tả rõ con mèo trưởng thành lớn hơn nhé – dùng chính đôi mắt tò mò nhìn mèo hàng xóm!
Source: AI Có Thể Làm Mọi Thứ Trở Xuất Sắc, Danielmiessler, 2025-08-14 12:00:00