Có những buổi tối, nhìn các con say sưa với thiết bị công nghệ, mình tự hỏi: liệu những ước mơ ngây thơ, những cảm xúc đầu đời của con có đang trở thành dữ liệu cho ai đó phân tích? Tin tức về AI có thể tiếp cận suy nghĩ khiến mình trăn trở nhiều đêm, nghĩ về cách bảo vệ thế giới nội tâm quý giá của những đứa trẻ trong gia đình mình.
Những khoảnh khắc im lặng đáng trân trọng
Bạn đã bao giờ để ý không, những lúc con ngồi im lặng, đôi mắt nhìn xa xăm như đang suy tư điều gì đó? Mình thường quan sát những khoảnh khắc ấy và thấy chúng thật đẹp – đó là khi con đang xây dựng thế giới riêng của mình.
Những ‘thông tin về suy nghĩ’ mà công nghệ nhắm đến không chỉ là thông tin thông thường – đó là những mảnh ghép của thế giới nội tâm, là những cảm xúc đầu đời, những bí mật nhỏ bé mà con chỉ thì thầm với gấu bông.
Nếu dữ liệu cá nhân thông thường đã cần được bảo vệ, thì những thứ này còn thiêng liêng hơn gấp bội. Đó là về quyền được có một không gian riêng tư trong tâm trí – nơi con có thể mơ mộng, có thể sợ hãi, có thể lớn lên mà không bị ai ‘nhòm ngó’.
Dạy con về ranh giới số và tư duy phản biện
Những buổi tối gia đình cùng trò chuyện giờ đây cần thêm một lớp ý nghĩa mới – dạy con về giá trị của không gian nội tâm và sự đồng thuận.
Đôi khi con có những ‘bí mật’ ngây ngô nhưng đáng yêu – đó là phần quan trọng trong hành trình lớn khôn của con. Chúng ta cần dạy con hiểu rằng: có những thứ có thể chia sẻ, và có những thứ là riêng tư – ngay cả với công nghệ.
Những cuộc trò chuyện nhẹ nhàng về khi nào nên chia sẻ thông tin, khi nào cần giữ riêng tư, sẽ là nền tảng cho sự tự chủ tinh thần của con sau này. Dạy con tư duy phản biện khi tiếp xúc công nghệ không phải là nghi ngờ, mà là trao cho con công cụ để tự bảo vệ mình.
Xây dựng hàng rào bảo vệ từ những kết nối thật
Khi kiểm tra thiết bị của con, sự cẩn trọng ấy thể hiện tình yêu thương qua hành động cụ thể.
Chúng ta cùng nhau học cách kiểm tra thiết lập bảo mật, cùng tìm hiểu về tính minh bạch trong thu thập dữ liệu của các ứng dụng. Nhưng quan trọng hơn cả, ‘hàng rào bảo vệ’ vững chắc nhất không phải từ công nghệ, mà từ những khoảnh khắc kết nối trực tiếp – những cái ôm, những cuộc trò chuyện mặt đối mặt, những buổi tối không thiết bị điện tử.
Đó là cách chúng ta bảo vệ không gian tinh thần cho gia đình mình – bằng sự hiện diện chân thật, không cần đến bất kỳ thuật toán nào phân tích.
Cân bằng giữa công nghệ và nhân văn cho tương lai con
Nghĩ về tất cả những điều này, mình nhận ra:
công nghệ chỉ là công cụ, còn chúng ta mới là người kiểm soát.
Cùng nhau, chúng ta có thể tạo ra một môi trường mà con cái được tự do phát triển, được bảo vệ nhưng không bị gò bó. Bằng cách trao cho con quyền được có không gian riêng tư tinh thần, chúng ta đang trao cho thế hệ tương lai một món quà quý giá – quyền được là chính mình, được mơ ước, được suy nghĩ mà không sợ bị đánh giá hay lợi dụng.
Và trong hành trình ấy, có bạn đồng hành, mình cảm thấy nhẹ nhõm biết bao. Chúng ta sẽ cùng nhau xây dựng một tương lai nơi công nghệ phục vụ con người, chứ không phải ngược lại.
Nguồn: AI is ready to read our minds. Will the law help us keep our thoughts private? (LiveMint, 23/09/2025)