Ngay lúc chúng ta đang xếp hình cùng con hay tranh luận về thời gian dùng máy tính bảng, có một người đàn ông 37 tuổi đang ‘đào tạo’ hàng triệu bộ não nhân tạo. Edwin Chen – cựu nhân viên Google, Twitter – đã trở thành tỷ phú nhờ ‘dán nhãn dữ liệu’, công việc tưởng chừng nhàm chán nhưng là ‘bữa ăn dinh dưỡng’ cho siêu AI như ChatGPT! Nếu không có ‘đầu bếp dữ liệu’ như Chen, máy móc sẽ mãi là đứa trẻ sơ sinh. Câu hỏi lớn cho chúng ta: Làm sao để con không chỉ là người dùng AI mà trở thành ‘người huấn luyện AI’ tài ba? Hôm nay, hãy khám phá 3 bí quyết đơn giản từ câu chuyện của vị tỷ phú ‘vô danh’ này nhé! Không thuật ngữ khó hiểu, chỉ câu chuyện thực tế từ góc nhìn một ông bố trăn trở ‘Nuôi con thời AI phải bắt đầu từ đâu?’
Bài Học 1: Kỹ Năng ‘Gắn Nhãn Dữ Liệu’ – Vì Sao Con Cần Biết Điều Này Cho Tương Lai?
Hóa ra tương lai của AI không phải ở những dòng code phức tạp mà bắt nguồn từ… việc dạy máy tính nhìn thế giới theo cách con người! Edwin Chen đã phát hiện điều này khi ở Twitter: Cùng một bức ảnh, người dân quốc gia A xem là hài hước, người nước B lại thấy xúc phạm. Giống như cách chúng ta dạy con phân biệt đúng-sai qua từng câu chuyện hàng ngày, Chen tạo ra cả đế chế giúp AI hiểu ngữ cảnh và văn hóa.
Thị trường gắn nhãn dữ liệu sẽ tăng 553% từ nay đến 2030 (Grand View Research). Không chỉ kỹ sư AI, chính con bạn cần học cách ‘dán nhãn cảm xúc’ khi đọc bình luận mạng xã hội, phân loại thông tin đa văn hóa – kỹ năng mà robot chưa thể thay thế!
Cách áp dụng ngay:
1. Biến buổi rửa chén thành lớp học AI: Cùng con phân loại đũa-nĩa-bát theo nhiều tiêu chí (chất liệu/ màu sắc/ công dụng). Đây chính xác là việc Chen làm để huấn luyện AI phân tích hình ảnh!
2. Trả lời cơn mưa ‘Vì sao?’ bằng thử nghiệm: Khi con hỏi ‘Sao nước biển mặn?’, hãy cùng đặt 3 giả thuyết và tìm video minh họa khác nhau. Đó chính là quy trình gắn nhãn dữ liệu đa phương tiện.
Nhớ nhé: Nhà tuyển dụng 2030 sẽ không hỏi ‘Biết dùng ChatGPT không?’ mà là ‘Bạn đào tạo AI hiểu vấn đề đa văn hóa thế nào?’ – kỹ năng con có thể rèn từ chính giờ ăn vặt cùng con!
Bài Học 2: Trí Tuệ Cảm Xúc – Lợi Thế Cốt Lõi Mà Máy Móc Không Có
Điểm đặc biệt nhất ở Chen không phải bằng MIT hay kinh nghiệm Google, mà là quyết định thuê nhân viên thứ 5 – một… chuyên gia nghiên cứu tiểu thuyết! Bài luận về ‘Ai có quyền định nghĩa ngôn ngữ chuẩn?’ của David Foster Wallace đã thuyết phục ông rằng AI cần hiểu sự đa dạng của con người.
Trong gia đình mình thì: Đừng để con học lập trình vội! Năm 7 tuổi, hãy đầu tư vào EI (Trí tuệ cảm xúc):
– Cùng đọc tin tức và hỏi ‘Con nghĩ nhân vật này cảm thấy gì?’
– Khuyến khích con viết thư cho chính mình trong tương lai bằng cả tiếng Việt và ngôn ngữ khác
– Tạo ‘bản đồ cảm xúc’ khi đi dạo: vẽ mặt cười trên vỉa hè sạch, mặt buồn chỗ rác nhiều
Nghiên cứu của Microsoft với 5,600 lập trình viên trẻ cho thấy những bạn giỏi văn học/nghệ thuật tạo AI có tính nhân văn cao gấp 3 lần. Hãy nhìn cô con gái nhỏ nhà mình – chính những lúc bé ngồi vẽ tranh không theo mẫu, kể chuyện sáng tạo trước khi ngủ… mới là ‘lớp học’ chuẩn bị cho kỷ nguyên AI thực sự!
Bài Học 3: Công Thức ‘3 Không’ Giúp Con Làm Chủ AI, Tránh ‘Làm Nô Lệ’
Chen từ bỏ vị trí đáng mơ ước ở Twitter năm 2020 để… giải quyết vấn đề cốt lõi: AI cần dữ liệu CHẤT LƯỢNG thay vì số lượng. Đó cũng chính là kim chỉ nam cho cha mẹ thời 4.0!
Bộ quy tắc ‘3 KHÔNG’ khi tiếp xúc AI cùng con:
1. KHÔNG để công cụ thay thế óc phân tích: ‘Con thử nghĩ xem, tại sao AI lại đưa ra câu trả lời này? Có điểm gì chưa đúng không?’
2. KHÔNG xem AI như gia sư toàn năng: Cùng con tìm lỗi sai trong bài giải toán AI đưa ra, biến thành trò chơi ‘Bắt lỗi siêu máy tính’
3. KHÔNG quên cho con trải nghiệm ‘dữ liệu thật’: Đi tắm biển, chạm vào cát, ngửi mùi sóng – thứ mà 1 triệu video 4K không thể mã hóa được!
40% trẻ được hỏi ở Seoul nghĩ ‘máy tính biết tuốt như thần’ (Khảo sát KAIST 2025).
Cách đánh bại hiểu lầm này? Hãy làm như Chen: Cho con thử ‘huấn luyện’ AI đơn giản qua các ứng dụng như Quick Draw của Google, nơi chúng dạy máy tính nhận diện hình vẽ. Khi thấy AI nhầm lẫn bức tranh con mèo thành cái bánh sandwich, trẻ sẽ hiểu: Máy móc cần con người chỉ dạy cặn kẽ!
Source: The AI Billionaire You’ve Never Heard Of, Forbes, 2025-09-17
Cuối cùng, chính những phút giây nhỏ nhoi bên con—từ cuộc trò chuyện giản dị đến trò chơi phân loại đĩa—sẽ là hành trang vững chãi giúp con tự tin đồng hành với AI trong tương lai. Hãy để mỗi ngày nuôi dưỡng cả trí tuệ lẫn trái tim của con!
Bạn còn phương pháp nào để dạy con tiếp xúc AI an toàn? Chia sẻ cùng nhau để chúng ta cùng trưởng thành!