Có những buổi tối, nhìn con say sưa với chiếc máy tính, lòng mình cứ thấp thỏm không yên. Liệu con có đang lạm dụng AI để giải bài tập? Tôi tự hỏi không biết những công cụ này có đang cướp đi niềm vui học hỏi tự nhiên của con? Những câu hỏi ấy cứ quanh quẩn trong đầu, và mình biết nhiều bố mẹ cũng đang băn khoăn như mình.
Hiểu Đúng Về AI: Không Phải Kẻ Thù Mà Là Bạn Đồng Hành
Nhớ không, có lần con hỏi một câu toán khó mà cả hai vợ chồng đều bí. Thay vì tra Google ngay, mình đề nghị: ‘Để bố mẹ và con cùng thử giải nhé?’ Và thế là cả nhà ngồi lại với nhau, vừa suy nghĩ vừa tranh luận. Đến khi thực sự cần, chúng mình mới cùng dùng AI xem gợi ý – không phải để chép đáp án, mà để học cách tiếp cận vấn đề.
AI không xấu, mà cách chúng ta sử dụng mới quan trọng. Khi con xem AI như người thầy gợi mở ý tưởng chứ không phải máy giải bài, mọi thứ trở nên khác hẳn. Con học được cách đặt câu hỏi thông minh, cách phân tích kết quả, và quan trọng nhất – biết rằng không có công cụ nào thay thế được tư duy của chính mình.
Cân Bằng Giữa Màn Hình Và Trải Nghiệm Thực Tế
Có một chiều cuối tuần, thấy con mải mê với ứng dụng học tập trên iPad, mình nhẹ nhàng đề nghị: ‘Ra vườn cùng bố mẹ trồng cây nhé?’ Ban đầu con hơi miễn cưỡng, nhưng rồi niềm vui thực tế ấy đã cuốn con đi. Chúng mình cùng đào đất, gieo hạt, và nói về cách cây lớn lên – những điều không app nào dạy được bằng trải nghiệm thực.
Mình học được từ vợ một bài học quý: Công nghệ chỉ nên chiếm một phần trong hành trình học tập của con. Quan trọng hơn là những buổi đi dạo công viên quan sát thiên nhiên, những lần cùng nấu ăn và tính toán nguyên liệu, hay đơn giản là ngồi đọc sách cùng nhau. Những khoảnh khắc ấy mới thực sự nuôi dưỡng trí tò mò và khả năng sáng tạo của con.
Xây Dựng Thói Quen Học Tập Tự Giác
Mình vẫn nhớ cái cách vợ kiên nhẫn dạy con tính tự giác từ những việc nhỏ nhất. Thay vì cấm đoán con dùng thiết bị điện tử, chị ấy cùng con lập thời gian biểu hợp lý: ‘Sau khi làm xong bài tập, con có 30 phút để khám phá các ứng dụng học tập.’ Và kỳ lạ thay, khi được tôn trọng và tin tưởng, con lại tự giác tuân thủ hơn cả mong đợi.
Điều mình rút ra được: Trẻ con cần được hướng dẫn chứ không cần kiểm soát. Thay vì lo lắng con sẽ lạm dụng AI, hãy dạy con cách sử dụng thông minh. Như những lần cả nhà cùng ngồi review lại các bài tập con đã làm với AI, phân tích xem cách giải nào hay, cách nào chưa tốt. Dần dà, con học được tinh thần phản biện và biết cách sử dụng công cụ một cách có ý thức.
Nuôi Dưỡng Những Kỹ Năng Mà AI Không Thể Thay Thế
Trong một thế giới mà AI có thể làm được nhiều thứ, mình thường trăn trở: Vậy con cần học những gì để không bị tụt hậu? Câu trả lời mình tìm được thật giản dị: Hãy nuôi dưỡng những kỹ năng làm người mà máy móc không có. Như lòng trắc ẩn, khả năng hợp tác, tư duy sáng tạo và sự kiên nhẫn.
Mỗi tối, thay vì để con lướt iPad một mình, cả nhà thường chơi các trò chơi board game cùng nhau. Những lúc đó, con học được cách chờ đến lượt, cách chấp nhận thua cuộc, và quan trọng hơn – cách tương tác với mọi người. Nhìn con cười đùa với vợ mình, mình biết rằng những khoảnh khắc ấy mới thực sự là hành trang quý giá cho con vào đời.
Cuối cùng, có lẽ điều quan trọng nhất không phải là chúng ta cho con dùng bao nhiêu công nghệ, mà là chúng ta đồng hành cùng con như thế nào. Mỗi gia đình sẽ tìm ra cách cân bằng riêng, nhưng điều không thay đổi là tình yêu và sự quan tâm mà chúng ta dành cho con. Cứ thế, từng bước nhỏ, cùng con khám phá thế giới này – cả trên màn hình và ngoài đời thực.
Nguồn: eLearning Industry (2025)