Hãy tưởng tượng cảnh chúng ta cuối cùng cũng được ngồi xuống sau khi con đã ngủ, ánh sáng yếu ớt từ điện thoại hắt lên gương mặt khi cả hai trao nhau nụ cười mệt mỏi. Em kể vừa đọc được tin tức về những đứa trẻ qua mặt được cả hệ thống bảo mật của AI, hay nghiên cứu về lừa đảo mạng mà ngay cả những đứa trẻ cẩn thận nhất cũng nhấn vào đường link đáng ngờ. Vai chúng ta bất giác nhích lên cùng một lúc, nhớ lại mới hôm qua thôi, đứa nhỏ nhà mình đã nhờ trợ lý ảo giải giúp bài tập về nhà.
Đó là lúc bàn tay em tìm đến tay tôi. Em thì thầm, “Cảm giác như mình đưa cho con tấm vé vào một thư viện lớn bằng cả vũ trụ. Làm sao để chỉ cho con biết chiếc thang nào mới vững đây anh?“. Đêm nay, chúng ta hãy cùng nhau vẽ bản đồ cho vùng đất mới này – không phải với tư cách chuyên gia, mà là những người đồng hành.
Đêm nay, chúng ta hãy cùng nhau gỡ rối điều này nhé – không phải với tư cách chuyên gia, mà là những người đồng hành đang cùng nhau vẽ bản đồ cho vùng đất mới này.
Thành Viên Mới Trong Nhà, Đôi Khi Quên Mất Phép Tắc
Anh còn nhớ lần đầu chúng ta thấy con ‘giúp đỡ’ con robot hút bụi không? Cái cảm giác vừa thích thú vừa lo lắng “Ôi không, đôi tất của con!” ấy, nó mô tả chính xác về AI bây giờ. Những công cụ này làm chúng ta kinh ngạc – chúng giúp con gái hình dung ra thành Rome cổ đại cho bài tập lịch sử, hay tự nghĩ ra những câu chuyện cổ tích vào những đêm não chúng ta đã cạn kiệt năng lượng. Nhưng cũng như bất kỳ người bạn mới nào quá nhiệt tình, đôi khi chúng lại vượt quá giới hạn.
Tôi thấy trán em nhíu lại khi đọc về việc các chatbot vô tình chia sẻ những chiến thuật lừa đảo. “Giống như đưa cho con một con dao đa năng mà không hướng dẫn chúng chỗ nào nguy hiểm, đúng không em?” em thở dài. Thử thách của chúng ta không phải là cấm con dùng dao, mà là dạy con tôn trọng sự sắc bén của nó. Tối nay, tôi đã thấy em quỳ xuống bên cạnh con trai khi cậu bé đang hỏi ChatGPT, và câu hỏi nhẹ nhàng của em, “Điều gì khiến con tin vào câu trả lời này hả con?”, còn mạnh mẽ hơn bất kỳ bức tường lửa nào.
Dạy Con Trở Thành ‘Người Làm Vườn’ Kỹ Thuật Số, Không Chỉ Biết Hái Hoa
Và giống như bất kỳ người làm vườn nào, chúng ta không chỉ muốn con biết cách hái hoa, mà còn dạy con cách chăm sóc cả khu vườn số.
Em vẫn luôn nói rằng việc nuôi dạy những đứa trẻ có tư duy phản biện phải bắt đầu từ khi còn nhỏ – giống như dạy chúng cách nhận ra cây bồ công anh đang giả làm hoa hướng dương vậy. Bây giờ chúng ta đang áp dụng điều đó vào công nghệ.
Cuối tuần trước, ‘Giải đấu chống lừa đảo’ vui nhộn mà em tổ chức… Nó giống như những buổi chơi game gia đình hồi nhỏ ở Canada, nhưng lần này mình học được cả một bài học nữa. Những tin nhắn kiểu “Bà ngoại cần thẻ quà tặng GẤP!” được con gái đáp lại bằng một tràng cười khúc khích, “Bà ngoại sẽ nhắn tin toàn hình dán và viết sai chữ ‘yêu’ cho xem!”.
Nó làm tôi nhớ đến việc dạy con đi xe đạp: mình không chỉ nói “Đừng ngã nhé” – mà mình cùng con tập giữ thăng bằng. Và bí quyết thiên tài của em là gì? Đó là biến buổi “Kiểm tra công nghệ” hàng tháng của gia đình trở thành một cuộc khám phá các cấp độ ẩn trong trò chơi, thay vì một bài giảng về an toàn.
Chiếc ‘Áo Giáp’ Công Nghệ Không Làm Lu Mờ Sự Tỏa Sáng Của Con
Nhìn em thiết lập các công cụ kiểm soát của phụ huynh, tôi thấy được sự do dự của em – em không bao giờ muốn dập tắt sự tò mò của các con. Giải pháp của em ư? Em ví những biện pháp bảo vệ này như những sợi dây trong viện bảo tàng: “Những sợi dây này giúp con chiêm ngưỡng tác phẩm nghệ thuật mà không làm lem mất bức tranh.”
Khi các con hỏi tại sao một số trang web bị chặn, em lại phản chiếu sự tò mò của chúng: “Chúng ta hãy cùng nhau điều tra xem điều gì làm cho trang web này không an toàn nhé.” Giống như khi dạy con nấu ăn, em dần dần trao cho con những “con dao” sắc bén hơn – thể hiện sự tin tưởng khiến chúng trưởng thành. Khoảnh khắc con gái tự hào nhận ra một cái tít giật gân? “Mẹ ơi! Cái tiêu đề này như đang la vào mặt con ấy!”. Đó là bằng chứng cho thấy sự vun trồng kiên nhẫn của em đã đơm hoa kết trái.
Hành Trình Bất Tận Của Chúng Ta: Đi Tìm Sự Tò Mò Một Cách Thông Thái Hơn
Có những đêm tan làm, lúc nào tôi cũng muốn ngả lưng ra ghế cho nhẹ người, thì lại thấy em chăm chú nghiên cứu… Trời ơi, đôi lúc tôi cũng muốn hỏi sao em không nghỉ ngơi được, nhưng rồi im lặng thôi. Nhưng rồi thứ Bảy đến, và em lại ở đó, cùng các con lắp ráp robot, thì thầm “Thử xem phải hỏi bao nhiêu câu sai thì AI mới chịu thừa nhận là nó không biết nhé.”
Hành trình này không phải là tìm kiếm những tấm khiên hoàn hảo, mà là cùng nhau chia sẻ một chiếc la bàn. Khi đèn đường bên ngoài bắt đầu sáng, đầu em tựa vào vai tôi. “Rồi con sẽ vấp ngã thôi,” em thì thầm. “Nhưng chẳng phải chúng ta cũng từng như vậy sao, khi lần đầu tập đi qua đường một mình?”. Tiếng cười thầm lặng của chúng tôi hòa vào nhau – người cha thì biết những ngã rẽ nguy hiểm, còn mẹ thì dìu từng bước nhỏ. Nhưng quan trọng nhất, chúng ta cùng nhau chuẩn bị ánh sáng cho những lựa chọn của con, không phải đưa con bước đi trong bóng tối.
Source: Reuters: AI Chatbots Were Happy to Help Craft a Phishing Scam, Insurance Journal, 2025-09-15