Khi Những Cỗ Máy Thông Minh Nhất Vẫn Học Không Bằng Một Đứa Trẻ
Em có nhớ những buổi chiều khi con chúng ta ngồi chơi với những khối gỗ không? Đôi bàn tay bé xíu ấy cứ thử đi thử lại, đôi khi làm đổ, đôi khi thành công, nhưng không bao giờ chịu bỏ cuộc. Còn anh thì ngồi nhìn và nghĩ về những robot tân tiến nhất mà anh đọc được – chúng có thể làm những việc phức tạp nhưng lại không thể làm được điều đơn giản mà đứa con nhỏ của chúng ta đang làm: học hỏi một cách tự nhiên qua từng lần chạm, cảm nhận. Có lẽ, trong sự vụng về của máy móc, chúng ta tìm thấy bài học sâu sắc về cách nuôi dưỡng trẻ trong thế giới đầy công nghệ này.
Robot Có Thể Đi Nhưng Không Thể Cầm: Sự Phức Tạp Ẩn Sau Việc Đơn Giản
Anh vẫn thường đọc những tin tức công nghệ vào buổi tối, và lần này là về những robot có thể leo núi, chạy nhảy, nhưng lại vô cùng vụng về khi cầm một quả trứng. Nghe thật buồn cười phải không? Nhưng rồi anh nhìn sang con, đang cố gắng xếp những khối gỗ mà đôi tay bé bỏng cứ làm đổ xuống. Điều kỳ lạ là, trong sự vụng về ấy, con đang học – học qua từng lần chạm, cảm nhận sự trơn trượt, cân nặng, và sự phản hồi từ thế giới thực.
Có lẽ đây là điều mà máy móc dù có xem bao nhiêu video vẫn không thể nào bắt chước được. Chúng thiếu đi những cảm giác thực, những trải nghiệm vật lý mà chỉ có qua việc tự mình thử và sai. Và em biết không, đôi khi anh nghĩ rằng chúng ta – trong cuộc chạy đua công nghệ – đã quên mất rằng những điều cơ bản nhất lại là thứ khó nắm bắt nhất.
Dữ Liệu Không Phải Là Tất Cả: Khi Trải Nghiệm Thực Mới Là Thầy
Anh nhớ có lần em nói: ‘Sao con cứ thích nghịch đất, nghịch cát thế nhỉ? Cho xem video giáo dục có phải sạch sẽ hơn không?’. Giờ thì anh hiểu rồi em à. Những robot kia có thể xem hàng triệu giờ video về cách cầm nắm, nhưng không có trải nghiệm thực nào có thể thay thế được việc tự tay mình chạm vào, cảm nhận, và thất bại.
Có lẽ robot cần được cho chơi với đất sét và Lego như trẻ con thay vì chỉ xem video hướng dẫn. Và con chúng ta cũng vậy – không phải cứ xem nhiều là sẽ học được. Những buổi chiều lấm lem bùn đất, những lần làm đổ vỡ đồ chơi, tất cả đều là phần không thể thiếu trong hành trình học hỏi tự nhiên mà công thức nào cũng không sao chép nổi.
Cách Dùng AI Để Nuôi Dưỡng Khả Năng Học Tự Nhiên
Nhìn con lớn lên từng ngày, anh càng thấm thía rằng có những thứ công nghệ không thể thay thế được. Những lần con vấp ngã khi chập chững biết đi, những lần làm đổ sữa khi tự cầm cốc, tất cả đều là những bài học quý giá mà không có ứng dụng nào dạy được.
Anh nghĩ chúng ta nên tạo không gian cho con được thử nghiệm và khám phá nhiều hơn. Đừng sợ những lần vụng về, những vết bẩn trên áo. Bởi chính trong những khoảnh khắc ấy, con đang học cách cảm nhận thế giới bằng đôi tay của mình, đang xây dựng nên sự khéo léo mà những robot tân tiến nhất vẫn đang mơ ước.
Bạn thử nghĩ xem, việc nuôi dạy con trong thời đại công nghệ không phải là cho con tiếp xúc với nhiều thiết bị nhất, mà là biết khi nào nên tắt màn hình đi và để con được chơi với những khối gỗ thật, được cảm nhận giấy ráp, được vẽ những nét nguệch ngoạc đầu đời.
Hành Trình Từ Vụng Về Đến Khéo Léo: Kiên Nhẫn Cho Cả Robot Và Trẻ Thơ
Buổi tối nay, khi nhìn con ngủ say sau một ngày dài chơi đùa và khám phá, anh chợt nhận ra một điều giản dị: cả robot và trẻ em đều cần thời gian để học hỏi. Nhưng khác với robot được lập trình để hoàn hảo, trẻ em học qua những sai lầm, những vụng về, và những tiếng cười giòn tan khi cuối cùng cũng làm được.
Anh biết em cũng như anh, đôi lo lắng khi thấy con làm hỏng đồ chơi, làm bẩn quần áo. Nhưng giờ thì anh hiểu rằng đó là phần tất yếu của hành trình trưởng thành. Chính những lần ‘thất bại’ ấy dạy con về sự kiên trì, về việc đứng dậy sau vấp ngã, về việc không ngừng thử nghiệm.
Có lẽ bài học lớn nhất từ những cỗ máy vụng về kia là: hãy trân trọng quá trình học hỏi tự nhiên của con. Đừng vội vàng, đừng lo lắng khi thấy con chưa hoàn hảo. Bởi trong sự không-hoàn-hảo ấy, con đang xây dựng nên những kỹ năng mà không có AI nào có thể sao chép được.
Và quan trọng hơn cả, con đang học bằng chính trải nghiệm của mình – giống như cách mà em và anh vẫn cùng nhau học làm cha mẹ, từng ngày một, với tất cả sự vụng về và tình yêu thương.
Source: Rodney Brooks (2023), Why Humanoids Struggle with Dexterity