Em à, anh nhớ có lần mình đang ngồi ăn tối, anh vô tình nhắc đến việc ‘trí tuệ nhân tạo’ (AI) đang thay đổi mọi thứ thế nào, và một đứa trẻ, với đôi mắt tròn xoe, bỗng dưng ngẩng đầu lên hỏi: ‘Ba ơi, AI là gì ạ? Nó có giống robot trong phim không?’. Lúc đó, anh chợt nhận ra, những câu hỏi ngây thơ ấy không chỉ là sự tò mò nhất thời, mà là cánh cửa tiềm năng mở ra cả một hành trình học hỏi suốt đời cho con. Trong guồng quay bận rộn của công việc và chăm sóc gia đình, đôi khi chúng ta lướt qua những khoảnh khắc nhỏ bé như vậy. Nhưng anh tin, chính những trao đổi hàng ngày, tưởng chừng đơn giản, lại là cơ hội quý giá để vợ chồng mình cùng con khám phá thế giới, nuôi dưỡng những ước mơ lớn lao. Hôm nay, anh muốn mình cùng ngồi lại, chia sẻ về cách chúng ta có thể biến những cuộc trò chuyện về công nghệ thành ‘cây cầu’ vững chắc dẫn lối cho trí tưởng tượng của con, em nhé.
Khi Công Nghệ Quanh Ta Thắp Lên Những ‘Nếu Như’
Em có để ý không, những từ ngữ như ‘trợ lý ảo’, ‘robot’ hay ‘thực tế ảo’ nghe có vẻ xa vời với người lớn, nhưng lại có sức mạnh khơi gợi trí tưởng tượng không giới hạn trong tâm trí trẻ thơ. Con đã từng hỏi anh, liệu robot có thể giúp con làm bài tập không, hay AI có thể vẽ tranh đẹp hơn con không. Anh thấy những câu hỏi đó thật đáng yêu và đầy tiềm năng. Thay vì chỉ đưa ra một câu trả lời khô khan, anh thường cố gắng so sánh chúng với những thứ gần gũi với con. Ví dụ, anh nói AI giống như một ‘đội thám hiểm siêu thông minh’ giúp các nhà khoa học, bác sĩ tìm ra những điều mới lạ, giống như con chơi trò tìm kho báu vậy. Điều quan trọng nhất, anh nghĩ, là vợ chồng mình phải đón nhận mọi câu hỏi của con, dù có ngây ngô đến mấy. Anh nhớ có lần con hỏi: ‘Ba ơi, robot có cần… đi vệ sinh không?’. Anh phì cười, nhưng vẫn cố gắng giải thích một cách thật dễ hiểu. Chính những câu hỏi ‘ngớ ngẩn’ đó lại là bằng chứng cho thấy não bộ của con đang hoạt động hết công suất, đang cố gắng kết nối những mảnh ghép kiến thức mới mẻ. Và đó là điều chúng ta nên trân trọng, em nhỉ?
Xây Cầu – Không Chỉ Là Thuật Toán
Việc giải thích công nghệ cho con cũng giống như việc chúng ta ‘triển khai’ một dự án vậy. Em còn nhớ những lúc anh phải diễn giải những điều phức tạp cho mọi người không? Với con cũng thế, mỗi đứa trẻ là một ‘thế giới riêng’, đòi hỏi chúng ta phải ‘điều chỉnh’ cách giải thích sao cho phù hợp với độ tuổi và khả năng tiếp nhận của con. Anh thường nói với con: ‘Ồ, con thích cách nghĩ đó! Hay mình thử tìm hiểu xem liệu điều đó có thể xảy ra không nhé!’. Điều này không chỉ giúp con cảm thấy được tôn trọng, mà còn khuyến khích con tự tin vào suy nghĩ của mình. Vợ chồng mình không cần phải là chuyên gia công nghệ để trả lời mọi câu hỏi của con đâu em. Mục tiêu không phải là đưa ra một đáp án hoàn hảo, mà là cùng con trải nghiệm quá trình khám phá. Anh nhớ có lần con khăng khăng rằng máy tính chạy được là vì nó ‘ăn’ pizza để nạp năng lượng. Anh đã phải ‘gỡ lỗi’ cái hiểu lầm ngộ nghĩnh đó bằng cách giải thích về điện và pin, nhưng vẫn không quên khen ngợi trí tưởng tượng phong phú của con. Chính những khoảnh khắc ‘gỡ lỗi’ vui vẻ đó lại giúp con ghi nhớ lâu hơn và hiểu sâu hơn về thế giới xung quanh.
Siêu Năng Lực Của Việc ‘Chưa Biết’ – Cùng Nhau
Em biết không, một trong những ‘siêu năng lực’ mà chúng ta có thể dạy con, đó chính là chấp nhận việc ‘chưa biết’ và biến nó thành động lực để học hỏi. Khi con hỏi một điều gì đó mà anh không chắc chắn, anh thường nói: ‘Ồ, ba cũng chưa biết câu trả lời chính xác đâu, hay mình cùng tìm hiểu nhé!’ Rồi hai ba con cùng mở sách, hoặc tìm kiếm trên mạng (dưới sự giám sát của chúng ta, tất nhiên). Điều này không chỉ giúp con học được cách tìm kiếm thông tin, mà còn thấy rằng người lớn cũng không phải lúc nào cũng biết tuốt, và việc học hỏi là một hành trình không ngừng nghỉ. Vợ chồng mình có thể làm gương cho con bằng cách thể hiện sự tò mò của chính mình: ‘Ba/mẹ cũng muốn biết thêm về cái này quá, con có muốn đọc cùng ba/mẹ không?’. Anh cũng thấy có nhiều ứng dụng AI thân thiện với trẻ nhỏ, giúp con khám phá thế giới công nghệ một cách an toàn và bổ ích. Đừng ngại cho con thấy rằng chúng ta cũng đang học hỏi, em nhé. Anh nhớ có lần con giải thích lại một khái niệm công nghệ mà anh đã nói trước đó, nhưng bằng một cách rất riêng, rất dễ hiểu. Lúc đó, anh đã thực sự cảm thấy: ‘Giờ thì con đã dạy bố/mẹ điều mới rồi đấy!’. Những khoảnh khắc như vậy thật sự quý giá, em nhỉ? Chúng ta không chỉ cùng con lớn lên, mà còn cùng nhau học hỏi mỗi ngày.
Ươm Mầm Ước Mơ Từ Những Hạt Giống Tò Mò
Em biết không, đôi khi những câu hỏi ngây thơ về AI, về robot, không chỉ dừng lại ở việc hiểu biết mà còn là những hạt giống đầu tiên cho những ước mơ lớn sau này của con. Anh nhớ hồi nhỏ cũng từng hỏi ‘Vì sao trăng lúc tròn lúc khuyết?’ — giờ nghĩ lại thấy những thắc mắc đó đã thắp lên đam mê cả đời. Trẻ nhỏ luôn có ham muốn tìm hiểu, tò mò về thế giới xung quanh, và mỗi câu hỏi ‘vì sao’ của con đều là cơ hội để chúng ta cùng con giải thích về khoa học, về cách thế giới vận hành. Khi con bắt đầu mơ về việc chế tạo một robot giúp đỡ mọi người, hay một chương trình AI có thể vẽ những bức tranh tuyệt đẹp, đó chính là lúc vợ chồng mình cần ở bên, lắng nghe và khuyến khích. Dù những ước mơ đó có vẻ xa vời, có lẽ phải còn khá lâu mới trở thành hiện thực, nhưng
Ước mơ nào cũng đáng được trân trọng, em nhỉ?
Chúng ta có thể cùng con khám phá những câu chuyện về các nhà khoa học, kỹ sư đã biến những ý tưởng ‘điên rồ’ thành hiện thực, hay thậm chí cùng con thử nghiệm những dự án STEM đơn giản tại nhà. Những hoạt động này không chỉ kích thích sự sáng tạo và ham học hỏi của con cùng công nghệ, mà còn giúp con nhận ra rằng, với sự kiên trì và trí tưởng tượng, mọi thứ đều có thể. Anh tin, bằng cách này, chúng ta đang giúp con xây dựng không chỉ kiến thức mà còn cả niềm tin vào khả năng của chính mình, để con tự tin khám phá thế giới AI an toàn và bổ ích.