Làm sao cùng con “viết lời thần chú” cho AI mà giữ tuổi thơ nguyên vẹn?
Những buổi chiều cuối tuần, khi nắng hạ rải nhẹ trên sân chơi gần nhà, tôi thường nằm dài xem con gái mình (vừa tròn 7 tuổi) “phù phép” Lego thành robot rồi hỏi: “Ba ơi, sao robot này không tự nói câu ‘xin chào’?” Câu hỏi nhỏ ấy như một lời nhắc: thế giới AI đã len lỏi vào trí tưởng tượng của trẻ từ lâu. Vậy nên hôm nay, mình chia sẻ 5 nguồn cực “đã tay” để bất kỳ bố mẹ nào cũng có thể đưa con vào hành trình trở thành “kỹ sư lời nhắc” (prompt engineer) – tất nhiên trong khuôn khổ vui vẻ, không áp lực, và luôn để tuổi thơ nguyên vẹn!
Làm sao khơi trí tò mò mà không cần màn hình?
Trước khi con chạm vào bất kỳ nút “Generate” nào, hãy để con cảm nhận “ý tưởng” như một trò chơi. Mình dùng thẻ hình vẽ: vẽ một con rồng xanh, một chiếc ô tô hồng, rồi đặt câu hỏi: “Con muốn rồng lái ô tô chở ai?” Bé sẽ bật ra một câu chuyện đầy màu sắc. Lúc này, mình nhẹ nhàng giải thích: “AI cũng chờ nghe ý tưởng của con như ba đang nghe vậy.” Bài học offline này giúp con hiểu prompt đơn giản chỉ là câu hỏi hay lời kể có chủ đích. Không màn hình, không wifi! Chỉ tiếng cười và giấy màu – một khởi đầu ấm áp như bánh mì chấm sữa đặc buổi sáng.
Có khóa học nào dạy prompt engineering cho trẻ em?
Thế nhưng làm sao từ trò chơi xếp hình chuyển sang dạy con lập trình lời nhắc? Coursera có một learning path siêu ngắn (khoảng 2 giờ) mang tên Creative Prompting Basics. Mình chia nhỏ thành 10 phút mỗi tối. Cách thực hiện:
- Bật video song ngữ Anh-Việt, bật phụ đề
- Tua chậm lại đoạn ví dụ, cùng con lặp lại câu lệnh
- Cho phép con “chỉnh” prompt theo ý mình, ví dụ thay “cute cat” thành “mèo mặc áo dài bay trên trăng”
Kết quả? Con reo lên thích thú khi AI vẽ đúng chú mèo áo dài có hoa sen! Quan trọng hơn, bé học được tính cụ thể của prompt – kỹ năng tư duy logic ngay trong lúc… chơi. Nụ cười ấy chính là kết quả đẹp nhất của giáo dục. Mình chỉ việc ôm con vào lòng, cùng cười vang – hoàn toàn không có bài tập áp lực.
Sao cộng đồng cha mẹ Việt trên Discord có ích cho học AI?
Từ cộng đồng này, mình phát hiện server Discord VietParent & AI (500+ thành viên) nơi các bố mẹ chia sẻ prompt thú vị cho con. Mình học được tip “giới hạn token” – nghĩa là dặn AI chỉ trả lời trong 50 chữ, giúp con đọc dễ hơn. Thật tuyệt khi thấy bé 8 tuổi viết prompt kể chuyện cổ tích có yếu tố khoa học, bé nhà mình liền xin thử. Cộng đồng ấy như chợ phiên cuối tuần: rộn ràng kiểu họp chợ quê, đầy tiếng cười, và luôn chào đón ý tưởng của trẻ – một không gian an toàn để học AI in education kiểu… rất Việt Nam. Bạn đã thử chưa?
Công cụ nào kết hợp vừa học vừa chơi với bé?
Thế là mình và con thử Scratch (phiên bản web) giờ có extension AI blocks. Ghép khối lệnh: “Ask AI to finish the story” rồi gõ prompt “Một chiếc thuyền nan trôi giữa rừng tràm”. AI lập tức bắn ra: “thuyền chở theo một bé gái và con cò trắng”. Tim đập thình thịch khi con liền kéo khối “play sound ‘river’” rồi nhảy cẩng vì vui sướng! Cảm giác ấy giống như lần đầu xếp được tháp Lego cao ngang ngực – phấn khích không thể giấu. Tool hoàn toàn miễn phí, giao diện màu sắc khiến trẻ 7 tuổi mê ngay như xem hoạt hình.
Dự án gia đình nào giúp trẻ hiểu giá trị của AI và tình thân?
Cuối tuần rồi, cả nhà dạo bộ ven hồ, chụp ảnh hoàng hôn. Về nhà, bé viết prompt: “Bố mẹ và con đang cầm kem chạy trên cầu ván, phía sau là mặt trời cam rực”. Mình paste prompt vào DALL-E (free tier), AI sinh ra bức tranh watercolor mềm mại. In ra khổ A4, treo trong phòng khách – bé reo lên: “Đây là tranh do con ‘đạo diễn’!” Không chỉ học prompt engineering, con còn cảm nhận AI in education là công cụ gắn kết yêu thương. Mình ôm con thật chặt, nhận ra: công nghệ đẹp nhất khi con hét lên “Ba ơi nhìn này!” – đầy tò mò và rạo rực tuổi thơ.