intro
Nhớ những đêm cuối cùng khi chúng ta cuối cùng cũng có thể ngồi xuống chiếc ghế sofa, ngôi nhà đã yên tĩnh sau những hỗn loạn của ngày không?
Chính trong những khoảnh khắc yên lặng này, tâm trí tôi trôi dạt, không đến hạn chót công việc hay lịch trình ngày mai, mà đến bức tranh lớn hơn.
Tôi đã suy nghĩ về cách chúng ta dạy những đứa con nhỏ của mình để tồn tại trong thế giới này – để trở nên tử tế, công bằng, và nhìn thấy mọi người như nhau.
Và điều này làm tôi nhận ra sự tương đồng trong hành trình này với chúng ta và công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo.
Giống như chúng ta mong muốn con cái kế thừa một thế giới tốt đẹp hơn thế giới chúng ta đã biết, chúng ta phải đảm bảo các hệ thống ngày càng định hình tương lai của chúng ta học được sự công bằng thay vì kế thừa định kiến của quá khứ.
Đó thực sự là một bài học chung – một bài học chúng ta đang dạy cho cả gia đình và tương lai.
Những Bài Học Chúng Ta Tiếp Thu
Tôi thường thấy bạn dạy con – cách bạn giải thích tại sao việc chia sẻ quan trọng, cách bạn nhẹ nhàng sửa chúng khi chúng lặp lại điều gì đó có thành kiến có thể đã nghe ở nơi khác.
Điều đáng kinh ngạc là chúng tiếp thu mọi thứ, như những miếng bọt海绵 nhỏ hấp thụ cả những khía cạnh đẹp đẽ và vấn đề của thế giới chúng ta.
Và tôi không thể không thấy sự song song với những hệ thống AI mà chúng chúng sẽ tương tác một ngày nào đó.
Chúng đang học từ những gì chúng ta thể hiện cho chúng, từ dữ liệu của cuộc sống chúng ta – những cuốn sách chúng ta đọc, những người chúng ta xung quanh, những giá trị chúng ta sống theo.
Giống như chúng ta dẫn dắt con cái qua những năm tháng định hình, chúng ta phải dẫn dắt những tâm trí kỹ thuật số chúng ta đang tạo ra.
Ngày nào đó, đứa con nhỏ của chúng ta cứ hỏi ‘tại sao?’ về sự công bằng – ‘Tại sao người đó trông khác?’ ‘Tại sao họ không thể làm điều đó nữa?’ Điều đó nhắc tôi đến những câu hỏi kiên trì chúng ta cần đặt về quyết định của AI, đặc biệt khi chúng ảnh hưởng đến cuộc sống của con người. Sự tò mò giống hệt nhau: dù một đứa trẻ khám phá thế giới hay nhà phát triển đặt câu hỏi về thuật toán.
Khi Thế Giới Không Công Bằng
Có những ngày bạn về nhà mang theo không chỉ là đồ tạp hóa, phải không? Trọng lượng của thế giới dường như đè lên vai bạn – những lời nói miệng nhỏ nhặt bạn đã đối mặt, những giả định mọi người tạo ra, những lần bạn phải làm việc gấp đôi để được công nhận một nửa.
Tôi thấy điều đó trong mắt bạn, ngay cả khi bạn cố giấu đi.
Và khi nghĩ đến các hệ thống AI đưa ra quyết định về ai nhận được vay, ai được phỏng vấn, ai được chăm sóc sức khỏe, tôi không thể lo lắng rằng chúng có thể lặp lại những mẫu bất công giống nhau.
Những yếu tố dường như trung lập – như nơi ai đó sống hoặc tên họ là gì – có thể trở thành những người canh kỹ thuật số, một cách âm thầm củng cố những định kiến chúng ta đã nỗ lực phá bỏ trong chính gia đình của mình.
Không phải công nghệ tự nó là xấu; đó là giống như con cái của chúng ta, nó học từ thế giới chúng ta đã tạo ra.
Và đôi khi, thế giới đó không công bằng như chúng ta muốn.
Xây Dựng Tương Lai Tốt Đẹp Hơn, Cùng Nhau
Điều tôi ngưỡng mộ nhất ở bạn là cách bạn không bao giờ bỏ qua sự bất công – dù là giải thích cho con chúng tại sao một bộ phim hoạt hình có định kiến hay vận động cho công bằng nơi làm việc.
Sự quyết tâm đó chính là điều chúng ta cần áp dụng vào cách chúng ta xây dựng những công nghệ này.
Nó đòi hỏi cùng một nỗ lực có ý thức, cùng một sự sẵn sàng đặt câu hỏi, cùng một cam kết nhìn xa hơn bản thân.
Khi chúng ta chọn những cuốn sách đa dạng cho con cái, khi chúng ta giới thiệu chúng với những người từ các nền tảng khác nhau, chúng ta không chỉ dạy về sự khoan dung – chúng ta đang xây nền tảng cho một thế giới công bằng hơn.
Tương tự, khi chúng ta đảm bảo các hệ thống AI được đào tạo trên dữ liệu đa dạng, được tạo ra bởi các đội ngũ đa dạng và được thiết kế để nhận biết và sửa chữa định kiến, chúng ta đang làm cùng một công việc.
Bạn luôn nói rằng nuôi dạy những đứa con tử tế là một cách mạng trong một thế giới không tử tế. Tôi tin rằng điều đó cũng đúng với việc xây dựng công nghệ công bằng.
Di Sản Chung Của Chúng Ta
Đôi khi tôi nhìn vào gia đình của chúng ta, đơn vị nhỏ mà chúng ta đã xây dựng từ tình yêu và sự có chủ đích này, và tôi tràn đầy niềm hy vọng.
Chúng ta đang dạy chúng về sự công bằng không chỉ bằng lời nói mà còn bằng hành động – cách chúng ta chia sẻ trách nhiệm, cách chúng ta hỗ trợ nhau, cách chúng ta đứng lên cho điều đúng đắn.
Tạo ra các hệ thống AI công bằng không khác biệt nhiều – nó đòi hỏi cùng một nỗ lực có ý thức, cùng một cam kết cho giá trị hơn là sự tiện lợi.
Thế giới chúng ta đang trao cho con cái sẽ được định hình bởi những công nghệ này cũng như bởi cách chúng ta làm cha mẹ.
Tôi muốn chúng biết rằng chúng ta quan tâm đến cả hai. Chúng ta không chỉ dạy chúng trở thành những con người tử tế, mà chúng ta còn nỗ lực đảm bảo các hệ thống kỹ thuật số chúng sẽ kế thừa cũng công bằng.
Cuối cùng, tất cả đều là một phần của cùng một hành trình – xây dựng một thế giới nơi ai cũng có cơ hội phát triển, dù chúng được tạo từ thịt hay mã, dù đó là con cái của chúng ta hay những công nghệ sẽ một ngày nào đó dẫn dắt chúng.
Nguồn: Làm thế nào để ngăn máy móc tái hiện định kiến xã hội? – Phys.org, 23/09/2025