Có một buổi chiều nắng đẹp, tôi ngồi quan sát con gái mình chơi xếp hình. Nó không vội vàng hoàn thành thật nhanh, mà từ từ thử nghiệm, sai rồi sửa, học hỏi từ những mảnh ghép không khớp. Đột nhiên, tôi nhận ra: điều này chẳng khác gì những nguyên tắc cốt lõi của Extreme Programming (XP) mà giờ đây, trong cơn sốt AI, chúng ta đang có nguy cơ bỏ quên.
Tốc độ không phải là tất cả trong phát triển phần mềm?
Khi AI có thể tạo ra code chỉ trong vài giây, chúng ta dễ bị cuốn vào vòng xoáy của ‘vibe code’ – viết code theo cảm hứng mà không dành thời gian kiểm tra kỹ lưỡng. Nhưng như nghiên cứu chỉ ra, ‘unbounded acceleration leaves no time to steer’ – tăng tốc không kiểm soát khiến ta không kịp lái. Kết quả? Những dòng code giống như mô hình AI tạo ra: hoàn hảo ở đầu và cuối, nhưng ở giữa thì đầy lỗi và khó bảo trì.
Điều này khiến tôi nghĩ đến những lần cùng con gái làm đồ thủ công. Nếu vội vàng, sản phẩm sẽ nhanh hỏng. Nhưng nếu kiên nhẫn từng bước, chúng ta có được thứ bền vững theo thời gian. XP cũng vậy – nó được thiết kế để ngăn chặn ‘runaway entropy’ trong phát triển phần mềm.
Bài học từ Extreme Programming cho tương lai AI?
Kent Beck – người sáng tạo ra Extreme Programming – từng ví AI như một ‘vị thần đèn khó đoán’ – ban cho những điều ước nhưng đôi khi theo cách không mong muốn. Điều này càng cho thấy tầm quan trọng của những nguyên tắc XP như pair programming (lập trình cặp) và test-driven development (phát triển hướng kiểm thử).
Pair programming có vẻ làm chậm tốc độ khi hai người cùng làm việc trên một máy tính, nhưng nguyên tắc là ‘chậm từng bước nhỏ để tiến nhanh về đích lớn’ – chậm trong từng chi tiết để nhanh hơn trong tổng thể. Giống như khi dạy con tập đi – ban đầu có vẻ chậm, nhưng sau này nó sẽ tự tin và vững vàng hơn.
AI và XP: Đối tác hoàn hảo cho phát triển bền vững?
Theo các chuyên gia tại hội thảo XP2025, những thực hành cốt lõi của XP có thể biến AI từ một công cụ bất ổn thành một cộng sự đáng tin cậy. Pair programming, test-driven development, và collective ownership cung cấp cấu trúc và kiểm soát chất lượng cần thiết để định hướng và xác thực đầu ra do AI tạo ra.
Điều này làm tôi liên tưởng đến cách chúng ta dạy trẻ sử dụng công nghệ. Không cấm đoán, mà hướng dẫn cách sử dụng có trách nhiệm và hiệu quả. AI có thể là công cụ tuyệt vời, nhưng cần có ‘người lái’ am hiểu để định hướng.
Ứng dụng Extreme Programming trong cuộc sống gia đình
Những nguyên tắc của XP không chỉ dành cho các nhà phát triển phần mềm. Chúng ta có thể áp dụng trong cách nuôi dạy con cái và quản lý gia đình. Thay vì cố gắng làm mọi thứ thật nhanh, hãy dành thời gian cho chất lượng. Thay vì làm việc đơn lẻ, hãy khuyến khích sự hợp tác.
Tôi thường khuyến khích con gái làm việc nhóm với bạn bè khi giải quyết vấn đề – giống như pair programming. Kết quả không chỉ tốt hơn mà còn giúp các con học hỏi lẫn nhau. Đôi khi, ‘chậm mà chắc’ thực sự hiệu quả hơn ‘nhanh mà ẩu’.
Cân bằng giữa công nghệ và con người trong thời đại AI
Trong thời đại AI phát triển với tốc độ chóng mặt, bài học từ XP nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của yếu tố con người. Công nghệ có thể hỗ trợ, nhưng không thể thay thế hoàn toàn sự sáng tạo, trực giác và khả năng phán đoán của con người.
Giống như cách chúng ta cân bằng thời gian sử dụng màn hình và hoạt động ngoài trời cho trẻ, trong phát triển phần mềm cũng cần cân bằng giữa sức mạnh của AI và trí tuệ con người. Hãy để AI xử lý những task lặp đi lặp lại, trong khi con người tập trung vào sáng tạo và đưa ra quyết định chiến lược.
Hướng tới tương lai phát triển phần mềm bền vững với AI
Khi nhìn về tương lai, nơi AI sẽ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực, những nguyên tắc của Extreme Programming có thể là la bàn giúp chúng ta đi đúng hướng. Không phải từ chối tiến bộ công nghệ, mà là áp dụng nó một cách thông minh và có trách nhiệm.
Điều quan trọng nhất vẫn là: dù công nghệ có tiến bộ đến đâu, giá trị của sự hợp tác, học hỏi và chất lượng vượt trội sẽ không bao giờ lỗi thời. Như Kent Beck từng nói, đôi khi chúng ta cần ‘chậm từng bước nhỏ để tiến nhanh về đích lớn’ – và trong thời đại AI, điều này càng trở nên đúng đắn.
Vậy lần tới khi bạn sử dụng AI để viết code, hãy nhớ đến bài học từ những buổi chiều xếp hình: đôi khi, chậm rãi và cẩn thận mới là cách nhanh nhất để đi đến thành công bền vững.
Bạn đã bao giờ áp dụng nguyên tắc “chậm mà chắc” với công nghệ quanh mình?