Chúng ta từng tranh cãi về việc có nên dùng AI quản lý lịch sinh hoạt cho con. Nhưng tối qua, khi vợ tôi vừa ôm bé Tít đang sốt, vừa hoàn thành báo cáo kịp hạn, tôi ngồi lặng lẽ nhìn bóng vợ tôi in trên tường bếp.
Không ứng dụng nào dạy tôi thấy rõ như lúc này: Công nghệ thực sự giúp gia đình cân bằng không phải ở những tính năng hào nhoáng, mà ở cách vợ tôi biết đặt chúng vào đúng vị trí—phía sau nụ cười an ủi con, phía sau giọng nói dịu dàng nhắc ‘mẹ sắp xong rồi’.
Khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra thứ vĩnh cửu không phải là thuật toán tối ưu, mà là sự kiên nhẫn vợ tôi dành cho từng bữa cơm nguội, cho tiếng thở dài khi tắt đèn ngủ.
AI chỉ là cây đũa thần nhỏ, còn mẹ mới là bếp lửa
Hôm thứ Tư, khi ứng dụng nhắc ‘đã đến giờ tập thể dục’, vợ tôi vội tắt chuông để dỗ con nín khóc. Tôi chợt nhớ đoạn hội thoại trước đây: ‘Dùng AI thế nào để giữ gìn hôn nhân khi có con nhỏ?’. Câu trả lời thực tế không nằm ở phần mềm quản lý thời gian, mà ở chính đôi tay vợ tôi—vừa lau mặt cho con, vừa đọc email công việc, rồi vẫn kịp vuốt tóc tôi hỏi ‘Anh ăn cơm chưa?’
Có những ngày vợ tôi thức đến 2 giờ sáng để cài đặt nhắc lịch tiêm phòng tự động cho con. Nhưng khoảnh khắc làm tim tôi thắt lại là khi vợ tôi xóa lịch họp khẩn để ngồi bốc cơm nguội cùng con.
Người ta bảo ‘Ứng dụng AI thông minh trong quản lý rủi ro gia đình’, nhưng vợ tôi hiểu rõ hơn ai hết: Rủi ro lớn nhất không phải hệ thống lỗi, mà là lúc con cần mẹ nhất thì mẹ lại đang trả lời tin nhắn. Nên vợ tôi chọn để chuông báo kia im lặng, chọn để đôi mắt thâm quầng ấy nhìn con ngủ ngon trước khi gục xuống sofa.
Đó mới là ‘bí quyết’ thực sự: Biết khi nào nên tắt công nghệ để giữ ấm tổ ấm.
Bài học từ những lần ‘lỗi hệ thống’ của chính vợ tôi
Tuần trước khi ứng dụng theo dõi sức khỏe con báo ‘cảnh báo dinh dưỡng’, vợ tôi không hoảng loạn tra google liên tục. Vợ tôi bình tĩnh mang lịch ăn uống ra kiểm tra, rồi cười bảo: ‘Thôi thì sáng mai mẹ nấu cháo bí đỏ’. Tôi nhận ra: Sự bình thản này không phải do thiếu kỹ năng, mà vì vợ tôi hiểu ‘không có công cụ hoàn hảo’.
Giống như khi vợ chồng mình từng ‘rạn nứt’ vì áp lực nuôi con, vợ tôi không tìm ‘mẹo hay’ trên mạng mà gọi video hỏi mẹ chồng cách 20 năm trước bà nuôi 3 con nhỏ. Những lúc con ốm, vợ tôi tắt chuông điện thoại công ty chứ không tắt cảm xúc của chính mình. Điều khiến hôn nhân mình ‘êm ấm’ không phải lịch trình cứng nhắc, mà là sự linh hoạt vợ tôi tạo ra: Khi tôi tăng ca, vợ tôi chuẩn bị cơm tối kèm mẩu giấy ‘Anh về ăn nóng nhé’; khi vợ tôi mệt, tôi biết tự động dỗ con vào giấc rồi lén hâm lại canh.
Có hôm thấy vợ tôi viết vào nhật ký: ‘Mẹ không phải siêu anh hùng’. Tôi muốn nói: Chính những lúc vợ tôi cho phép bản thân ‘lỗi hệ thống’, khi con quấy khóc giữa cuộc họp quan trọng mà vợ tôi vẫn ôm con thầm thì, ấy mới là siêu năng lực thực. Công nghệ có thể dự báo nhưng không thể thay thế hơi ấm bàn tay vợ tôi nắm chặt con khi đường về nhà tắc nghẽn.
Khi công nghệ lùi vào hậu trường, tình yêu mới tỏa sáng
Tôi từng nghĩ ‘dùng AI nuôi dạy con’ nghĩa là cài app tiếng Anh 3 tiếng mỗi ngày. Đến khi thấy vợ tôi tắt máy tính bảng để ngồi chơi trò lắp hình cùng con, mới hiểu: Sự hiện diện mới là ‘công nghệ’ tối ưu nhất. Những lúc vợ tôi cất điện thoại vào tủ, nói ‘Hôm nay mẹ chỉ thuộc về con thôi’, đó là lúc hôn nhân mình bừng sáng.
Nhớ không? Giữa cao điểm dịch, khi ứng dụng hẹn lịch bác sĩ sập liên tục, chính lời thủ thỉ ‘Mẹ ở đây rồi’ của vợ tôi đã xoa dịu cơn sốt cho con. Chúng ta không cần ‘lời giải hoàn hảo’, chỉ cần vợ tôi và tôi cùng nắm tay nhau qua những ‘sự cố’ đời thường: Khi ứng dụng quản lý chi tiêu báo ‘vượt ngân sách’, hai đứa cười vui vì hôm đó mua bánh kem sinh nhật cho bà ngoại; khi lịch nhắc ’30 phút dỗ con ngủ’ thất bại, vợ tôi và tôi lại ôm nhau trên sofa nghe tiếng con thở đều.
Đêm qua khi vợ tôi tắt đèn phòng ngủ, tôi nhìn rõ: Không phải AI dạy tôi cách ‘thấu hiểu và gần gũi hơn’ với vợ tôi. Mà là khoảnh khắc vợ tôi mím môi lau nước mắt sau khi dỗ con ngủ, rồi vẫn quay sang cười với tôi hỏi ‘Anh xem phim gì rồi?’. Tổ ấm không được xây bằng thuật toán, mà bằng những lựa chọn nhỏ nhất: Ưu tiên hơi ấm con người hơn độ chính xác của máy, đặt lòng kiên nhẫn làm nền tảng thay vì tốc độ. Và như lời người ta vẫn nói: ‘Cách vợ chồng giữ gìn mối quan hệ khi có con nhỏ’ thường đơn giản đến mức dễ bỏ qua—chỉ là cùng nhau thở dài nhẹ nhõm khi đứa trẻ cuối cùng cũng chìm vào giấc ngủ.