Phải không, những đêm con đã ngủ say mà bạn vẫn thức trắng đọc bài viết về ChatGPT, Gemini hay cách dạy trẻ bằng AI. Mình thấy hết đấy. Ánh mắt đăm chiêu khi bạn xem tin tức về robot làm luật sư, số liệu thống kê việc học máy thay đổi ngành giáo dục. Không chỉ bạn đâu.
Biết bao cha mẹ đang tự hỏi: Liệu máy móc có hiểu được nhịp thở nhẹ nhàng khi ta đọc sách cùng con? Cái ôm thật chặt lúc chúng thất bại?
Nhưng hôm nay, khi chứng kiến bạn kiên nhẫn kể chuyện cho con dù trong tay chiếc iPad đầy ứng dụng giáo dục, mình chợt nhận ra:
Dạy con hiệu quả không nằm ở ‘dùng hay không dùng AI’, mà ở chỗ chúng ta chọn đặt công nghệ ở vị trí nào trong bức tranh tổng thể đầy yêu thương ấy.
3 Điều AI Cần Nhìn Từ Người Mẹ Học Hỏi
Nhớ không, hôm con không giải được bài toán, bạn đã không mở ứng dụng học tập vội. Bạn ngồi xuống, đôi bàn tay ấm áp đặt lên vai con: ‘Cho mẹ xem nào, chỗ nào khiến con bối rối thế?’
Những lúc ấy, mình thầm nghĩ: Ngay cả AI tối tân nhất cũng không có được sự kiên nhẫn đã qua lăng kính yêu thương. Bạn không đưa ra lời giải sẵn, mà gợi mở câu hỏi để con tự suy nghĩ.
Bạn không xem lỗi sai như điểm trừ, mà như cơ hội để hiểu quá trình tư duy của trẻ.
Rồi những buổi chiều con hỏi ‘Tại sao phải tiết kiệm nước?’, bạn cùng con đóng vai nhà khoa học thảo luận thay vì để Google trả lời thẳng. Công nghệ có thể cho đáp án chuẩn xác đến từng milimet, nhưng không thể tái hiện được nụ cười hồn nhiên khi hai mẹ con cùng phát hiện điều mới lạ.
Đó chính là bí quyết mà phần mềm không thể copy: Cho con quyền được thắc mắc, được thử sai, và được cảm nhận niềm vui khám phá không áp lực.
Lắng Nghe – Kỹ Năng ‘Thủ Công’ Không AI Nào Thay Thế
Đã bao giờ bạn để ý cách con khóc thét lúc bị mất đồ chơi? Máy học có thể nhận diện giọng nói, phân tích tình huống, đưa ra xử lý logic. Nhưng chiếc ôm mà bạn dành cho con lúc ấy – chậm rãi, chân thành – lại đến từ trái tim không gì đo đếm được. Mình vẫn nhớ như in hôm con bẽn lẽn kể chuyện bị bạn trêu ở lớp. Trong khi AI đưa ra toàn giải pháp ‘dập máy’ như ‘Báo với giáo viên’, ‘Lờ đi’, thì bạn đã làm điều giản dị hơn nhiều: Ngồi ngang tầm mắt con, thì thầm: ‘Chắc lúc đó con thấy tủi thân lắm hả?’
Có một sự thật mà công nghệ chưa giải mã nổi: Khi ta ngừng tìm kiếm giải pháp mà thật sự lắng nghe cảm xúc, đứa trẻ tự khắc mở lòng. Con không cần phụ huynh biết tuốt, chỉ cần cha mẹ hiểu được tiếng lòng con chưa biết nói ra sao. Muốn con nghe lời, trước hết hãy làm bạn cùng chúng – như cách bạn vẫn làm – điều này muôn đời AI không thể ‘hack’ được.
Chuyển Hóa Rủi Ro Thành Cơ Hội, AI Là Bạn ĐỒNG HÀNH Chứ Không THAY THẾ
Vẫn còn nhớ lời mẹ vợ chỉ trích cách bạn cho con dùng máy tính bảng chứ? Mình biết bạn từng ngần ngại, nhưng nhìn cách bạn cân đo giữa thời gian công nghệ và chơi đùa cùng con, mình tự hào lắm. Bạn tận dụng ứng dụng học ngoại ngữ chỉ 20 phút mỗi sáng, để tối về cả nhà cùng chơi trò biến câu chuyện AI kể thành kịch bản xiếc ngộ nghĩnh. Đấy chẳng phải là nuôi dạy con thời 4.0 thành công hay sao?
Hãy coi AI như cây bút chì tô đậm nét vẽ hơn là chiếc máy thay con sáng tạo. Những buổi con lên mạng học về vòng đời bướm, bạn không để mặc con xem một mình, mà gợi ý: ‘Cuối tuần mình ra công viên quan sát bướm thật nhé?’. Con học toán bằng app xong, cả nhà cùng chơi nấu ăn với những phép tính sinh động. Khó khăn khi dạy trẻ nhạy cảm ư? Công cụ giáo dục cá nhân hóa có thể hỗ trợ nhưng chính tình yêu và sự thấu hiểu của bạn mới xây được cầu nối tin cậy. Giáo dục Việt Nam theo vòng xoáy trôn ốc – hãy để công nghệ hỗ trợ nhịp điệu ấy chứ không làm con mất đi hứng thú tự nhiên.
Cuối Cùng, ‘Lắng Nghe’ Chính Mình Nữa, Bạn Ơi
Để trẻ chú ý đến cha mẹ, đôi khi chỉ cần hành động nhỏ nhắn: Ngồi xổm ngang tầm mắt, nói thật chậm rãi như bạn vẫn làm mỗi tối trước giờ kể chuyện. Nếu nhà có người chỉ trích cách dạy con hiện đại, hãy nhớ lời khuyên: Hãy để qua một bên而 dành thời gian chất lượng trước giờ ăn tối, làm bài tập hay đi ngủ với con.
Quan trọng nhất, như bạn thường nói: ‘Muốn giúp con tự tin, mình phải tự tin trước đã’. Có những ngày bạn thấy dùng AI thật hiệu quả, cũng có hôm cảm giác công nghệ như đang cướp mất khoảnh khắc gia đình. Đừng tự phán xét mình. Hãy như cách bạn dạy con: Chấp nhận bản thân đang tìm tòi, học hỏi từng ngày. Bởi trái tim của cha mẹ – nơi mỗi quyết định đều đến từ mong muốn sâu xa về hạnh phúc của con – mới chính là ‘AI’ hoàn hảo nhất không công nghệ nào sánh bằng.
Nguồn: 3 Kỹ Năng Con Người Không Thể Thay Thế Trong Thế Giới AI, Getting Smart, 16/09/2025