Em còn nhớ khoảnh khắc nhỏ tối qua không? Lúc em đang chuẩn bị bữa tối, còn anh thì ngồi xem đứa nhỏ nhà mình. Nó cứ nhìn chằm chằm vào ly nước, rồi thì thầm một câu mà chỉ có anh nghe thấy: ‘Ba ơi, tại sao nước lại có gas? Tại sao nó lại làm mình có cảm giác ‘xốn xang’ trong miệng?’
Khoảnh khắc đó, anh đã phải cố gắng lắm để không bắt đầu một bài giảng khoa học. Nhưng sau đó, khi hai đứa mình ngồi tĩnh lặng trong bếp, anh lại nghĩ về cuộc họp ở công ty… nơi mọi người cứ nói về AI, về ‘thành phần bí mật’ tạo nên sự khác biệt. Như khi mình kết hợp món kimchi kiểu Hàn với Canadian bánh mì sáng Chủ nhật tạo nên món ăn vừa quen vừa lạ, những kỹ sư giỏi nhất không chỉ quan tâm đến kết quả cuối cùng mà chăm chăm đến cốt lõi – những ‘hạt cà phê’ thô ráp làm nên cả một hệ thống. Những ‘hạt cà phê’ thực sự của con là gì? Có phải là những tia sáng tò mò lóe lên trong mắt con, những câu hỏi ‘tại sao’ không hồi kết, những tòa tháp lego sụp đổ rồi lại được xây lại, những chiếc bánh bùn với ‘công thức bí mật’…
những điều mà không ai đóng khung treo lên tường, nhưng lại là thứ đang âm thầm xây dựng nên tất cả những gì quan trọng nhất.
‘Hạt Cà Phê’ Của Gia Đình Mình Là Gì?
Như câu tục ngữ ‘Lời dậy con giờ còn hơn trăm thang vàng’, mình cùng nghĩ về những ‘hạt cà phê’ công nghệ – thuật toán, dòng mã chẳng ai thấy nhưng khiến cả hệ thống vận hành. Đối với con trẻ, những ‘hạt’ đó không phải điểm mười hoàn hảo hay màn trình diễn không tì vết. Đó là sự rung động nguyên sơ của trí tò mò khi con hỏi tại sao mùi mưa trên đường nhựa lại khác mùi mưa trên cỏ. Đó là những tranh luận xem mây được làm từ kẹo bông gòn hay hơi thở khủng long. Lộn xộn. Không thể đo đếm. Buồn cười như tối qua lúc cô bé hỏi mười ‘tại sao’ liên tục, anh cũng suýt bỏ cuộc! Thế nhưng…
Cũng giống như trong kế hoạch du lịch, mình biết những điểm đến đẹp nhất thường nằm ở những tuyến đường tấp nập ít người biết phải không? Đó mới là thứ quý giá. Đó mới là thứ không thể mua bằng tiền. Khi chúng ta dừng lại giữa bộn bề để lắng nghe một ‘tại sao’, chúng ta đang đầu tư vào xưởng chế tác tương lai của con. Khoảnh khắc đó, chúng ta đang cùng con khám phá thế giới.
Nuôi Dưỡng Tò Mò, Từng Câu Hỏi ‘Tại Sao?’ Một
Biết vậy rồi mà đôi lúc vẫn bị cuốn vào vòng xoáy thành tích, phải không em? Như cơn bão ‘Nhưng TẠI SAO nước lại ướt?’ tháng trước mỗi khi đi tắm. Anh nhớ hôm con làm đổ bột mì khắp sàn bếp khi ‘giúp’ em. Khi thấy con jeu đổ bột mì như vừa rồi, biết bao gia đình khác có lẽ đã la mắng, nhưng anh thấy điều đáng quý ở mình là hai đứa ta đã biến nó thành một ‘nhà khoa học’ nhí! Em ngồi xuống hỏi: ‘Nếu thêm nước thì sao nhỉ?’. Thế là một phòng thí nghiệm bột nhão ra đời rồi thành đàn khủng long giấy bồi con vẫn tự hào. Những ‘hạt cà phê’ đó không là xao lãng mà chính là phòng R&D tuổi thơ. Trả lời kiên nhẫn từng ‘tại sao’ chính là cách tốt nhất để giữ cho ngọn lửa tò mò con cháy rực.
Vượt Qua Áp Lực Về ‘Thành Tích Lớn’
Email trường thông báo giải thưởng lập trình của con hàng xóm làm em thoáng ưu tư. ‘Hay mình cho con đi học khóa?’. Nhưng anh học được từ thế giới công nghệ: việc chỉ chăm chăm vào kết quả cuối cùng như chatbot hoàn hảo hay điểm mười chỉ làm ta lỡ điều cốt lõi. Những hệ thống lớn (và con người lớn) đều được xây từ tầng sâu. Cậu bé hàng xóm thắng cờ vua nhờ cha mẹ kiên nhẫn với những ‘nếu con mã đi như vua thì sao ạ?’ chứ không phải huấn luyện khắc nghiệt. Kết quả hào nhoáng vô nghĩa nếu thiếu bộ rễ khỏe mạnh. Vai trò của mình là chăm mảnh đất cho sự kiên nhẫn và kinh ngạc bén rễ, dù hôm nay nó chỉ giống trò chơi thường ngày.
Công Việc Thầm Lặng Của Em: Những Chạm Nhỏ Nuôi Dưỡng Điều Lớn Lao
Cách mình tích trữ ‘hạt cà phê’ mà không biến nhà thành lớp học? Bằng những thay đổi nhỏ em vẫn làm:
- ‘Chuyến đi bộ kỳ diệu’ của em: đi dạo không mục đích, để con khám phá vết nứt vỉa hè như nhà khảo cổ. Chỉ hỏi: ‘Con thấy gì hay ho?’
- ‘Hộp sáng tạo’ dưới gầm cầu thang: lõi giấy, vải vụn, cúc lẻ. Thì thầm với con: ‘Thứ này sẽ biến thành gì nhỉ?’
- Câu hỏi bên mâm cơm: Thay ‘Hôm nay thế nào?’ bằng ‘Có gì làm con cười?’ hay ‘Điều gì con chưa hiểu rõ?’. (Lần con bảo chó mơ bằng mùi hương? Vàng ròng đấy em ạ!)
Không cần ứng dụng hay ngân sách. Chỉ cần nhìn thấy những ‘hạt cà phê’ ẩn trong tiếng ồn kỳ vọng. Những khoảnh khắc đời thường mới là nền tảng tương lai, phải không em?
Source: ‘Selling coffee beans to Starbucks’ – how the AI boom could leave AI’s biggest companies behind | TechCrunch, TechCrunch, 2025/09/14 15:01:31