Nhà mình cuối cùng cũng yên tĩnh rồi, em nhỉ. Chỉ còn lại tiếng đồng hồ tích tắc và hơi thở đều đều của con vọng ra từ phòng ngủ. Những lúc thế này, anh lại hay suy nghĩ lan man. Anh nghĩ về ngày hôm nay, về một trăm lẻ một câu hỏi ‘tại sao’ của con, và về cách em, bằng một sự kiên nhẫn phi thường nào đó, đã biến sự hỗn độn ấy thành một bản nhạc dịu êm.
Dạo này trên mạng người ta nói nhiều về việc nuôi dạy con trong thế giới thật giả lẫn lộn, làm sao để giữ cho con sự tò mò trong sáng mà không bị nhấn chìm bởi thông tin sai lệch. Lướt xem những bài viết đó thôi, anh không phải là loại hay lo nghĩ, mà lại thấy biết ơn. Vì anh được tận mắt chứng kiến cách em mỗi ngày đều đang làm điều đó, một cách tự nhiên và đẹp đẽ như hơi thở vậy.
Hành trình của chúng mình từ một câu hỏi ‘Tại sao?’
Anh vẫn nhớ như in khoảnh khắc chiều nay, khi con chỉ tay lên trời và hỏi: “Mẹ ơi, tại sao mây lại có màu trắng?”. Anh đã định buột miệng giải thích nhanh về hơi nước và ánh sáng, một câu trả lời ngắn gọn như trong sách giáo khoa. Nhưng em đã không làm vậy.
Em ngồi xuống bên cạnh con, nhìn vào mắt con và nói: “Một câu hỏi hay quá! Hay là hai mẹ con mình cùng tìm hiểu nhé?”. Và thế là, căn bếp của mình bỗng biến thành một phòng thí nghiệm nhỏ, với cốc nước nóng và tấm gương để mô phỏng những đám mây. Em không chỉ đưa cho con một câu trả lời. Em đã trao cho con cả một hành trình khám phá.
Nhìn em, anh hiểu ra rằng câu trả lời đúng không quan trọng bằng việc chúng ta cùng nhau đi tìm câu trả lời đó. Em biến mỗi câu hỏi của con thành một tấm bản đồ kho báu, và cả nhà mình lại cùng nhau lên đường, háo hức không biết điều kỳ diệu gì đang chờ ở phía trước. Đôi khi anh thấy vòng lặp ‘tại sao’ của con thật hài hước, giống như một điệp khúc không bao giờ dứt. Có những hôm anh chắc con đặt ra cả trăm câu hỏi “tại sao”, mà miệng anh cứ… khép lại! Nhưng qua cách em đón nhận, nó trở thành bài hát riêng của gia đình mình.
Giữ cho con một thế giới chân thật giữa muôn vàn thế giới ảo
Vậy mà chỉ sau hôm đó, khi con lại đang mê mẩn xem video trên tablet, anh lại nhớ lại câu hỏi về mây trắng. Liệu có cách nào để thế giới số và thế giới thực nói chuyện với nhau tốt hơn không?
Thế giới bây giờ phức tạp quá, em nhỉ. Màn hình điện thoại, máy tính bảng ở khắp mọi nơi, mang theo cả những điều tốt đẹp và cả những thông tin nhiễu loạn. Anh biết em cũng có những nỗi lo thầm kín, giống như anh. Làm sao để con mình lớn lên với một đôi mắt biết phân biệt đúng sai?
Và rồi anh lại thấy cách em làm. Khi con xem một video về những con vật kỳ lạ, em không cấm đoán. Em ngồi xuống xem cùng, rồi nhẹ nhàng hỏi: “Thông tin này thú vị nhỉ. Con có biết trang này lấy tin từ đâu không?”. Chỉ một câu hỏi giản đơn của em thôi, nhưng lại dạy cho con một bài học vô giá về sự kiểm chứng. Em đang âm thầm xây cho con một “bộ lọc” thông tin ngay từ bên trong, giúp con giữ vững sự chân thật giữa một thế giới ảo.
Và quan trọng hơn, em luôn tìm cách kéo con ra khỏi màn hình để chạm vào thế giới thực. Chúng ta có thể xem về các loài cây trên mạng, nhưng rồi em sẽ dắt con ra công viên để tự tay chạm vào vỏ cây sần sùi, để ngửi mùi của cỏ cây sau mưa. Em giúp con hiểu rằng, công nghệ là một công cụ, nhưng trải nghiệm thật mới chính là người thầy vĩ đại nhất.
Vòng tay của em, nơi mọi câu hỏi đều được chào đón
Có một điều ở em mà anh luôn ngưỡng mộ, đó là cách em tạo ra một không gian an toàn tuyệt đối cho sự tò mò của con. Trong vòng tay của em, không có câu hỏi nào là ngớ ngẩn. Không có sự thắc mắc nào bị gạt đi vì “người lớn đang bận”. Đôi khi con lại hỏi theo cách đùa, kiểu “Tại sao ở Canada ông bà gọi ăn cơm là jigaebap, còn ở đây lại là ăn cơm nhỉ?”.
Anh đã thấy những đứa trẻ khác ngần ngại khi đặt câu hỏi vì sợ sai, sợ bị cười chê. Nhưng con của chúng ta thì không. Con tự do hỏi, tự do phỏng đoán, và tự do mắc lỗi. Bởi vì con biết, mẹ sẽ không bao giờ phán xét. Thay vào đó, em sẽ nói: “Ồ, một ý tưởng thú vị đấy! Mình thử xem có đúng không nhé?”.
Em không phải là một người thầy đứng trên bục giảng, mà là một người bạn đồng hành kiên nhẫn trên con đường học hỏi của con.
Em dạy con rằng sai lầm không phải là thất bại, mà chỉ là một bước để đến gần hơn với câu trả lời đúng. Chính cái không khí ấm áp và bao dung mà em tạo ra mỗi ngày đã trở thành mảnh đất màu mỡ nhất, để hạt mầm tò mò trong con có thể vươn mình mạnh mẽ.
Khi màn hình không phải là giới hạn, mà là một cánh cửa
Anh biết, cân bằng giữa thế giới số và cuộc sống thực là một trong những thử thách lớn nhất của các bậc cha mẹ hiện đại. Nhưng nhìn cách em điều hướng nó, anh thấy thật nhẹ nhàng. Em không xem công nghệ là kẻ thù. Em biến nó thành một cánh cửa mở ra thế giới.
Hôm trước, con say mê xem một chương trình về các hành tinh. Ngay tối hôm đó, em đã rủ cả nhà mình ra ban công, dùng ứng dụng thiên văn để tìm sao Mộc và sao Thổ trên bầu trời đêm. Chiếc máy tính bảng trong tay em không còn là một thiết bị giải trí đơn thuần, nó đã trở thành một chiếc kính viễn vọng, kết nối kiến thức trên màn hình với vũ trụ bao la ngoài kia.
Nhờ có em, con học được cách sử dụng công nghệ một cách chủ động và có mục đích. Con hiểu rằng thế giới trong màn hình có thể rất hấp dẫn, nhưng nó sẽ trở nên ý nghĩa hơn gấp bội khi được dùng để khám phá và tô điểm cho thế giới thật mà con đang sống. Đó là một bài học mà có lẽ không trường lớp nào có thể dạy tốt hơn em.
Nhìn lại một ngày đã qua, anh nhận ra điều quan trọng nhất không phải là việc chúng ta có tất cả các câu trả lời cho con. Điều quan trọng là chúng ta luôn ở đó, sẵn sàng cùng con trên hành trình đi tìm câu trả lời. Như hôm qua, khi con hỏi tại sao lá cây rụng vào mùa thu, thay vì chỉ nói lý thuyết, chúng mình đã cùng nhau hái lá, làm tranh in và giải thích tại sao mùa lại cần nghỉ ngơi. Những khoảnh khắc ấy lại chính là câu trả lời ý nghĩa nhất!
Em, với sự dịu dàng và trí tuệ của mình, chính là ngọn hải đăng của gia đình mình. Em không dập tắt những con sóto tò mò của con, mà soi đường cho chúng, để con có thể tự tin khám phá đại dương tri thức rộng lớn. Và anh, thật may mắn khi được làm người đồng hành cùng em trong chuyến hải trình tuyệt vời này.
Source: Sam Altman Concerned That the Whole Internet Now Feels Fake as AI Takes Over, Futurism, 2025/09/13 13:00:25