Khi các con đã ngủ say, tôi khẽ khóa cửa lại và thở phào nhẹ nhõm. Vợ đã dán miếng băng cá nhân lên đầu gối trầy xước của con, nghiêm túc suy nghĩ về câu hỏi ‘Tại sao nước lại ướt ạ?’, và khi mọi người đã ngủ, vợ lặng lẽ chuẩn bị nguyên liệu cho bữa trưa ngày mai.
Anh chợt nhớ đến bài báo đọc ban sáng. Mười năm nữa, 40% công việc hiện tại sẽ biến mất? Thế giới mà con chúng ta đối mặt sau này sẽ hoàn toàn khác bây giờ…
Nhưng rồi, nhìn chiếc máy bay giấy em cùng con gấp ở quán cà phê chiều nay, anh bỗng nhận ra một điều. Không phải là lo sợ về tương lai, mà là anh đã thấy được sức mạnh đặc biệt đang lớn dần bên trong con.
Quan trọng hơn cả một ‘tấm bản đồ thành công’
Thời chúng ta chuẩn bị thi đại học, mọi thứ dường như đã được vạch sẵn thành một đường thẳng. Trường chuyên – đại học danh tiếng – công việc ổn định. Đi chệch khỏi con đường đó cảm giác như một thất bại. Nhưng dạo này, xung quanh tôi thấy những điều thú vị: chuyên gia AI từng học triết học, còn nhà thiết kế giao diện người dùng từng là nghiên cứu viên hóa học. Ranh giới nghề nghiệp đang dần bị xóa nhòa.
‘Cuộc sống ổn định’ mà ba mẹ chúng ta từng kỳ vọng thực ra đã bắt đầu lung lay từ thế hệ của chúng ta rồi. Anh nhớ hôm qua, khi đang bị xoáy theo những thông tin giáo dục sớm trên các hội nhóm làm cha mẹ, em đã đột nhiên nói: ‘Uống trà không anh?’. Rồi em bảo, ‘Biết đâu, thời gian con ngồi quan sát một con kiến còn quan trọng hơn cả việc học thuộc lòng từ vựng tiếng Anh.’ Khoảnh khắc đó, anh đã hiểu ra. Chúng ta đang cố gắng vẽ một tấm bản đồ thật chi tiết cho con, nhưng thứ con thực sự cần lại là lòng can đảm để tự mình vẽ nên tấm bản đồ của riêng nó.
Trí tưởng tượng – thứ vũ khí được chạm khắc tinh xảo
Một nhà giáo dục từng nói thế này: ‘Vũ khí của tương lai không phải là thanh kiếm nhựa, cũng không phải kỹ năng lập trình, mà là chiếc máy bay giấy được chạm khắc bằng trí tưởng tượng’.
Em còn nhớ năm ngoái, thấy nghề sáng tạo nội dung đang nổi, mình đã mua cho con một chiếc máy ảnh không? Ban đầu, anh đã rất lo khi con dùng nắp ống kính để làm trứng khủng long rồi gọi đó là ‘thí nghiệm ấp trứng khủng long bạo chúa’. Anh đã sợ con làm hỏng món đồ đắt tiền. Nhưng rồi, anh thấy em nói ‘Để mẹ chơi cùng nhé’ và lấy giấy bạc trong bếp ra làm phôi thai khủng long. Ánh mắt của con lúc đó trông như một nhà phát minh thiên tài. Các thuật toán có thể dự đoán sự quan tâm của con người, nhưng chỉ con người mới biết cách nhìn thế giới từ một góc độ khác. Khoảnh khắc con nói rằng cây nấm mọc lên vì ‘bạn hạt dẻ đang chơi trốn tìm rồi ngủ quên ở đó’, biết đâu chừng, trong đầu con đã hình thành một giải pháp cho vấn đề nào đó mà con sẽ phải đối mặt trong tương lai xa.
Phòng khách bừa bộn chính là ‘bảo hiểm’ trọn đời cho con
Em có nhớ trạm vũ trụ mà em và con đã xây suốt cuối tuần trước không? Cái ‘công trình’ phiền phức được tạo nên từ khăn trải bàn và mấy chiếc ghế. Dọn dẹp nó chắc hẳn đã làm em đau lưng, nhưng bên trong đó, con đã học được ba điều quan trọng hơn cả vật lý: (1) khả năng phục hồi để bật cười và bắt đầu lại ngay cả khi kế hoạch sụp đổ, (2) trí tưởng tượng để xem những chiếc gối là các hành tinh, và (3) tinh thần hợp tác để cùng nhau vạch ra kế hoạch. Đây không phải là nghiên cứu của một giáo sư đại học nào cả, mà là kết quả anh tự quan sát được.
Đống gối bừa bộn trong phòng khách đang giúp con rèn luyện những ‘cơ bắp’ tinh thần để chống chọi với một thế giới mà AI hiện diện khắp nơi trong ba mươi năm tới. Khi con trưởng thành và nhận được một yêu cầu vô lý từ cấp trên, có lẽ việc đó sẽ dễ dàng hơn nhiều so với dự án sửa chữa con tàu vũ trụ bằng khăn trải bàn ngày xưa.
Không phải ngọn hải đăng chỉ lối, mà là người gác đèn ở bờ biển
Dạo này em hay tham gia các khóa học làm cha mẹ trực tuyến phải không? Anh nghĩ cách ‘đồng hành vô điều kiện’ của em còn tuyệt vời hơn bất kỳ bài giảng nào. Anh nhớ lần ở công viên, khi trời bắt đầu đổ mưa, em đã cất ô đi và nhảy múa cùng con dưới mưa. Dù nghe thấy tiếng tằng hắng của các bà mẹ xung quanh, em vẫn thì thầm với con: ‘Nếu con muốn, mình có thể chọn cơn mưa này trong một lát.’ Đến hôm nay anh mới hiểu ý nghĩa của câu nói đó.
Chúng ta không cần phải là ngọn hải đăng soi rọi một con đường hoàn hảo cho con, mà nên là người đứng ở bờ biển, chào đón con dù con chọn bất kỳ hải trình nào.
Em à, em vốn đã và đang làm điều đó rồi. Thay vì một danh sách những việc phải làm, những cuốn truyện em đọc cho con nghe mỗi tối bên cạnh giường mới là món quà vĩ đại nhất thế gian này.
Source: As AI Topples Career Ladders Into No Man’s Land, Mastery Learning Is The Answer, Forbes, 2025/09/16 09:37:30Latest Posts