“Khi bạn sai một lỗi và rẽ sang hướng không ngờ tới, đó mới là lúc mọi thứ trở nên thú vị, tò mò và phi thường” – Andrea Ferro, giọng ca chính của ban nhạc LACUNA COIL. Gần đây, câu nói này như tiếng chuông vang lên giữa những lo âu của bố mẹ thời công nghệ. Đôi khi chính nét vẽ lem nhem hay nốt nhạc chệch phô của con lại là mảnh ghép không thể thiếu cho hành trình nuôi dưỡng sáng tạo đích thực.
Tại sao sai lầm nhỏ lại tạo nên nghệ thuật đích thực?
Các nghiên cứu từ arXiv đã chỉ ra: khán giả luôn cảm nhận ‘linh hồn’ trong nghệ thuật khi nghe thấy những sai sót nhỏ tự nhiên. Một người tham gia chia sẻ: ‘Cảm giác như có người thật đang biểu diễn – những lỗi nhỏ ấy khiến âm nhạc bỗng sống động lạ thường’. Điều này hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Ferro về sự độc đáo của nghệ thuật nhân loại. Dù trí tuệ nhân tạo tạo ra bản nhạc kỹ thuật hoàn hảo, nhưng chính những rung cảm từ sai lầm mới khơi gợi nỗi đau, niềm vui.
Hãy thử quan sát con tập vẽ lần đầu. Dù nét bút không cân đối hay màu lem ra ngoài, đôi mắt cháu sáng rực niềm tự hào khi khoe bức tranh ‘ngôi nhà có ba tầng và chú chó biết bay’. Những sai lệch ấy không phải thất bại, mà là ngọn lửa đầu tiên cho sự dũng cảm dám thử nghiệm. Như Ferro nói: ‘Chính từ một sai lầm, thường là nơi những điều tuyệt vời bắt đầu’. Điều này khiến tôi chợt nhận ra, làm cha mẹ đôi khi cần học cách trân trọng ‘lỗi’ của con thay vì sửa chữa ngay lập tức.
Dùng trí tuệ nhân tạo để dạy con sáng tạo thế nào?
Ferro nhìn nhận rõ ràng: ‘Bạn không thể ngăn cản tiến bộ. Tiến hóa sẽ đến dù bạn có muốn hay không. Nhưng bạn có thể thông minh trong cách sử dụng nó’. Một nghiên cứu từ SSRN cho thấy người nghe luôn gán nhiều cảm xúc hơn cho tác phẩm họ nghĩ là do con người sáng tác. Niềm tin về ‘bàn tay sáng tạo’ quan trọng không kém chính sản phẩm.
Như khi cháu tập piano, đôi lúc nhảy cóc qua nốt nhạc. Công nghệ ở đây chỉ là bàn đạp, còn cảm xúc từ phím đàn mới nuôi dưỡng tình yêu âm nhạc và sự sáng tạo. Ferro nhấn mạnh: ‘Hãy dùng trí tuệ nhân tạo như công cụ giúp đời sống dễ dàng hơn, hỗ trợ việc dạy con sáng tạo, chứ đừng thay thế sự sáng tạo đích thực’. Cũng như việc chọn nghệ sĩ vẽ bìa album thay vì dùng AI – đó không phải lãng phí, mà là thấy rõ cái tình người mới là quý.
Làm thế nào để nuôi dưỡng sáng tạo cho trẻ mỗi ngày?
Mỗi sáng đưa con đến trường, chúng tôi thường dừng lại quan sát đàn chim sẻ nhảy nhót. ‘Sao hôm nay chúng không hót cùng nhau nhỉ?’, cháu hỏi. Những câu hỏi ngây ngô ấy chính là ‘sai lầm’ dẫn đến hành trình tìm hiểu về âm thanh tự nhiên – bài học khoa học ngẫu hứng không app nào dạy trọn vẹn.
Thử một lần không vội sửa lại câu chuyện ngây ngô của trẻ về ‘mây ăn nắng’. Hãy hỏi: ‘Vậy mây sẽ no bụng đến mức nào?’. Những trò chơi đoán hình mây hoặc sáng tác lời mới lại gieo hạt sáng tạo. Nghiên cứu từ ScienceDirect chỉ ra: trẻ tiếp xúc với AI nhưng được khuyến khích thể hiện cảm xúc qua nghệ thuật thủ công luôn thấy rõ cái tình người mới là quý. Công cụ kỹ thuật số như chiếc nệm an toàn, nhưng bước nhảy mạo hiểm mới giúp trẻ trưởng thành.
Tôi vẫn nhớ buổi chiều mưa, cháu vẽ chú gấu trúc quên mắt. Thay vì sửa, chúng tôi cùng biến nó thành ‘gấu ngủ mơ thấy sao’. Bức tranh lem nhem giờ treo phòng khách như lời nhắc: điều kỳ diệu thường nảy mầm từ điều không hoàn hảo. Như hạt mưa tưới lên mầm xanh, những sai lầm nhỏ ấy chính là dưỡng chất cho tâm hồn non nớt.
Bạn đã bao giờ bỏ lỡ cơ hội cùng con khám phá vẻ đẹp từ những “sai lầm” chưa? Đôi khi chính những nét vẽ lem nhem hay câu chuyện ngây ngô lại mở ra thế giới sáng tạo mà chỉ có trái tim thuần khiết mới thấy được.
Bài viết mới nhất: