Jure Leskovec, giáo sư khoa học máy tính tại Stanford, kể lại khoảnh khắc sinh viên của ông trải qua ‘cảm giác bối rối về vai trò’ khi AI phát triển mạnh mẽ. Họ tự hỏi: ‘Vai trò của chúng ta trong thế giới này là gì?’ Và rồi chính các sinh viên – những người trẻ nhất trong lĩnh vực – đã đề xuất quay trở lại với bài thi viết tay trên giấy. Thật tuyệt vời khi thấy họ chủ động tìm kiếm giải pháp! Điều này khiến chúng ta phải suy nghĩ về giáo dục thời AI: Liệu công nghệ có đang khiến chúng ta khao khát những giá trị nguyên bản? Bạn có bao giờ tự hỏi điều tương tự trong hành trình nuôi dạy con?
AI Trỗi Dậy: Khủng Hoảng Hiện Sinh Của Người Trẻ Là Gì?
Giáo sư Leskovec mô tả cảm giác như đang ‘nhìn thấy tương lai được sinh ra’ tại Stanford, nhưng sự xuất hiện của GPT-3 đã gây ra một cú sốc lớn. Sinh viên của ông, những người đang ở tuyến đầu của công nghệ, bỗng nhiên cảm thấy mất phương hướng về vai trò của mình trong một thế giới mà AI có thể làm mọi thứ. Họ lo lắng rằng AI sẽ ‘tự động nghiên cứu thay chúng ta, vậy thì chúng ta sẽ làm gì?’. Đây không chỉ là vấn đề của giáo dục mà còn là câu hỏi về bản sắc và mục đích sống của cả một thế hệ. Câu hỏi này phản ánh rõ nét tác động của AI đến giáo dục và tương lai của người học.
Nghiên cứu từ Đại học Bách khoa Bucharest cho thấy sinh viên có những lo ngại về tính chính xác và đạo đức khi sử dụng AI, đặc biệt là vấn đề đạo văn khi họ khó xác định tính nguyên bản của công việc do AI tạo ra. Điều này cho thấy ngay cả những người trẻ am hiểu công nghệ nhất cũng ý thức được những rủi ro của việc lệ thuộc quá mức.
Tại Sao Quay Lại Thi Viết Tay Lại Là Một Lựa Chọn Dũng Cảm?
Điều đáng chú ý nhất trong câu chuyện của giáo sư Leskovec là chính các trợ giảng – những sinh viên đã tốt nghiệp – và thế hệ sinh viên hiện tại đã đề xuất quay lại thi viết trên giấy. Họ nhận ra rằng để thực sự đánh giá kiến thức, một bài thi truyền thống có thể hiệu quả hơn những bài thi mở mà AI có thể can thiệp. Giáo sư thừa nhận điều này tạo ‘thêm công việc’ cho ông khi phải chấm 400 bài thi bằng tay, nhưng ông kiên quyết không sử dụng AI để chấm điểm.
Đôi khi, những giải pháp giản dị nhất lại mang tính cách mạng nhất. Việc quay lại với bài thi viết tay không phải là từ chối công nghệ, mà là lựa chọn có ý thức về cách chúng ta sử dụng công nghệ để phục vụ mục đích giáo dục thực sự.
Nuôi Dạy Con Thời Đại Số: Cha Mẹ Cần Chuẩn Bị Gì?
Câu chuyện này khiến tôi nghĩ về hành trình lớn lên của con gái mình trong một thế giới đầy công nghệ. Liệu chúng ta có đang dạy con cách sử dụng công nghệ như một công cụ hỗ trợ, hay đang để công nghệ định hình cách con học và tư duy? Giáo sư Leskovec và sinh viên của ông nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc giữ lại những kỹ năng nền tảng – khả năng tư duy phản biện, sáng tạo không lệ thuộc vào máy móc. Đây là những kỹ năng mềm thiết yếu mà không AI nào thay thế được.
Một nghiên cứu hệ thống được công bố trên Tạp chí Smart Learning Environments cảnh báo về tác động của việc lệ thuộc quá mức vào hệ thống AI đối với khả năng ra quyết định, tư duy phản biện và suy luận phân tích của sinh viên. Điều này đặc biệt quan trọng với trẻ nhỏ đang trong giai đoạn hình thành tư duy.
Là phụ huynh, chúng ta có thể cân bằng giữa việc cho con tiếp cận công nghệ và khuyến khích những hoạt động thực tế. Tại sao không thỉnh thoảng tắt màn hình và cùng con vẽ tranh bằng tay, đọc sách giấy, hay thảo luận về những ý tưởng mà không cần tra cứu Google ngay lập tức? Những khoảnh khắc ‘không công nghệ’ này có thể nuôi dưỡng khả năng tư duy độc lập và sáng tạo không bị giới hạn bởi thuật toán.
Tương Lai Giáo Dục Sẽ Ra Sao: Tìm Điểm Cân Bằng Công Nghệ?
Xu hướng quay lại với các phương pháp đánh giá truyền thống không có nghĩa là từ chối tiến bộ công nghệ. Như giáo sư Leskovec nhấn mạnh, Stanford vẫn là nơi ‘nhìn thấy tương lai được sinh ra’. Câu chuyện của ông thực chất là về sự thích ứng thông minh – biết khi nào cần công nghệ và khi nào cần giữ lại những phương pháp đã được chứng minh.
Trong một nghiên cứu tại Hong Kong với 399 sinh viên, mặc dù có thái độ tích cực với AI trong giảng dạy và học tập, sinh viên vẫn bày tỏ lo ngại về việc lệ thuộc quá mức vào công nghệ và tác động của nó đến giá trị của giáo dục đại học. Điều này cho thấy một nhận thức ngày càng tăng về sự cân bằng cần thiết.
Khi nuôi dạy thế hệ tiếp theo, chúng ta cần chuẩn bị cho con những kỹ năng để tồn tại trong thế giới công nghệ, nhưng đồng thời không đánh mất những khả năng căn bản của con người: tư duy độc lập, sáng tạo không giới hạn, và khả năng kết nối với nhau mà không cần trung gian của thuật toán. Có lẽ bài học lớn nhất từ Stanford là: công nghệ tốt nhất là công nghệ phục vụ con người, chứ không phải để con người phục vụ công nghệ. Đó chính là kim chỉ nam cho giáo dục thời AI.
Food for Thought: Cha Mẹ Cần Suy Ngẫm Gì Về Câu Chuyện Này?
Nhưng điều này cũng khiến tôi nghĩ về những buổi chiều đẹp trời khi cả nhà cùng ngồi ăn tối và thảo luận về những điều con học được ở trường. Những khoảnh khắc giản dị mà hiệu quả ấy nhắc nhở chúng ta về sự cân bằng cần thiết trong cuộc sống gia đình: giữa thời gian trên màn hình và thời gian khám phá thế giới thực, giữa học hỏi từ công nghệ và học hỏi từ những trải nghiệm trực tiếp.
Câu chuyện về giáo sư Leskovec và sinh viên Stanford không chỉ là tin tức giáo dục mà còn là một ẩn dụ sâu sắc về hành trình làm cha mẹ. Nó đặt ra câu hỏi: Chúng ta muốn con mình lớn lên thành những người như thế nào? Những người có thể sử dụng công nghệ một cách thông minh, nhưng vẫn giữ được khả năng tư duy độc lập và sáng tạo? Những người biết khi nào cần dựa vào AI và khi nào cần dựa vào chính khả năng của bản thân?
Hành trình nuôi dạy con thời đại số đầy thách thức nhưng cũng đầy ý nghĩa. Cuối cùng, có lẽ điều quan trọng nhất chúng ta có thể làm là dạy con cách cân bằng – để công nghệ trở thành người bạn đồng hành trong hành trình học hỏi, chứ không phải người dẫn đường duy nhất. Và đôi khi, như những sinh viên Stanford đã nhận ra, quay lại với những phương pháp đơn giản nhất lại có thể mang đến những bài học sâu sắc nhất.
Nguồn: This Stanford computer science professor went to written exams 2 years ago because of AI. He says his students insisted on it, Fortune, 2025/09/07 09:35:00