Có lần mình đọc bài viết về việc AI trong ngành bảo hiểm đã rút ngắn thời gian xử lý từ vài tuần xuống còn vài phút. Mỗi ngày với con là một chuỗi câu hỏi ‘tại sao’ bất tận, và mình thường tự hỏi: Nếu máy móc có thể học hỏi không ngừng như vậy, thì khả năng khám phá của trẻ nhỏ còn lớn đến đâu? Và câu hỏi lớn hơn: Trong thế giới ngày càng tự động hóa, chúng ta – những bậc cha mẹ – có thể nuôi dưỡng ngọn lửa tò mò ấy như thế nào?
Từ tự động hóa đến khám phá: Những bài học từ những cỗ máy thông minh
Giống như AI học từ dữ liệu, trẻ em cũng học từ những trải nghiệm hàng ngày. Mỗi khi con hỏi ‘Tại sao bầu trời màu xanh?’ hay ‘Tại sao nước chảy?’, đó là lúc con đang thu thập dữ liệu của riêng mình.
Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy lại là cơ hội để cùng nhau học hỏi. Có thể là cùng quan sát lá rụng, hay thử nghiệm xem viên đá có nổi trên nước không. Những khoảnh khắc ấy không cần phức tạp, chỉ cần lắng nghe con và cùng khám phá với tâm thế cởi mở.
Đôi khi, những câu hỏi ‘tại sao’ bất tận ấy làm mình nhớ đến những cỗ máy AI không ngừng học hỏi. Phải thừa nhận, phiên bản ‘con người’ này đáng yêu hơn và còn biết ôm bố khi tìm ra câu trả lời nữa!
Xây dựng thói quen tò mò trong gia đình
Vậy làm sao để biến những câu hỏi ‘tại sao’ thành một cuộc phiêu lưu học hỏi cả nhà cùng tham gia?
Hãy tạo không gian an toàn để con cảm thấy thoải mái đặt câu hỏi mà không sợ sai. Giống như training dữ liệu cho AI, bạn có thể dành riêng ‘giờ đặt câu hỏi’ mỗi ngày – thời gian mà mọi thắc mắc đều được chào đón.
Điều quan trọng là can đảm thừa nhận khi mình không biết. Câu nói ‘Bố/mẹ cũng không rõ, mình cùng tìm hiểu nhé?’ không làm giảm uy tín của cha mẹ, mà ngược lại, mở ra cánh cửa cho cuộc phiêu lưu cùng nhau.
Cảm giác cùng tìm kiếm thông tin, xem video giải thích… tạo ra sự kết nối mà những câu trả lời có sẵn không thể nào có được.
Cân bằng giữa công nghệ và trải nghiệm thực tế
Công nghệ nên hỗ trợ chứ không thay thế sự tò mò. Ứng dụng giáo dục hay video khoa học đều tốt, nhưng đừng quên những buổi dạo quanh khu phố quan sát kiến tha mồi, hay thí nghiệm trồng hạt đậu trong cốc.
Tuần trước, con hỏi về nguyên lý hoạt động của TV thay vì chỉ xem video giải thích. Chúng tôi cùng tháo vỏ điều khiển, xem bên trong có gì và tự làm thí nghiệm với pin. Con reo lên vui sướng khi phát hiện ra cơ chế!
Những cuộc trò chuyện không màn hình – khi cả gia đình quây quần bên bàn ăn chia sẻ về một ngày – thường khơi gợi những câu hỏi chân thật nhất. Công nghệ là người bạn đồng hành, nhưng trải nghiệm thực tế mới là người thầy vĩ đại nhất.
Và đôi khi, chính những chuyến phiêu lưu ngoài trời đơn giản lại để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong tâm trí trẻ thơ.
Biến mỗi ngày thành cuộc phiêu lưu học hỏi
Hãy thử tạo ‘thử thách khám phá tuần’ cho gia đình nhé! Tuần này tìm hiểu về chim chóc khu phố, tuần sau khám phá nguyên lý hoạt động của các thiết bị nhà mình – đảm bảo sẽ là một tuần đầy bất ngờ và phấn khích cả nhà nhé!
Cùng ghi chép lại những câu hỏi và khám phá vào nhật ký học tập gia đình, nơi mọi thành viên đều có thể đóng góp. Tinh thần ‘chúng ta cùng học’ khác xa với ‘bố mẹ dạy con’.
Và thật sự, đôi khi những câu hỏi ngây thơ của trẻ lại tặng cho chúng ta góc nhìn mới mẻ về thế giới… giống như AI cho thấy kết quả đáng kinh ngạc về khả năng sáng tạo của máy móc. Nhưng chẳng có gì quý giá bằng ánh mắt sáng ngời của con khi tự tìm ra câu trả lời! Khoảnh khắc đó, mình cảm thấy mình là người bố hạnh phúc nhất thế gian!
Source: Ideamaker Agency Nominated for ‘AI Agency of the Year’ at 2025 Netty Awards for Groundbreaking Insurance Claims Automation, Globe Newswire, 2025/09/12